Một là, tổ chức, huy động phương tiện và bảo đảm kỹ thuật tốt cho lực lượng vận tải cơ giới phục vụ trong suốt quá trình diễn ra chiến dịch 

Việc tổ chức, huy động phương tiện và bảo đảm kỹ thuật cho Chiến dịch Điện Biên Phủ là điều kiện vô cùng quan trọng để tiến hành chiến dịch, vì vậy Bộ Tư lệnh chiến dịch đã chỉ đạo tập trung mọi nguồn lực nhằm đẩy mạnh xây dựng và thực hiện công tác bảo đảm trang bị, bảo đảm kỹ thuật tại chỗ, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ quân sự.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ việc tổ chức huy động phương tiện và bảo đảm kỹ thuật tốt cho lực lượng vận tải cơ giới đã thể hiện tính đúng đắn, sáng tạo trong tổ chức bảo đảm kỹ thuật. Để thực hiện phương châm “đánh chắc, tiến chắc” nhu cầu bảo đảm về vật chất, kỹ thuật cho Chiến dịch lên tới 1.455 tấn đạn, gần 15.000 tấn gạo. Đây là lượng đạn, lương thực lớn nhất kể từ đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp mà ngành Hậu cần-Kỹ thuật phải bảo đảm cho một chiến dịch; đồng thời lại phải vận chuyển trong điều kiện chiến trường ở xa hậu phương lên đến 600km, địa hình rừng núi hiểm trở, thời tiết khí hậu khắc nghiệt, địch tập trung đánh phá ác liệt trên các tuyến trọng điểm.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ việc tổ chức huy động phương tiện và bảo đảm kỹ thuật tốt cho lực lượng vận tải cơ giới đã thể hiện tính đúng đắn, sáng tạo trong tổ chức bảo đảm kỹ thuật.

Để thực hiện được nhu cầu vận chuyển vật chất trên, ngoài việc huy động lực lượng bộ đội, dân công và thanh niên xung phong phục vụ hỏa tuyến, ta đã phát huy tinh thần sáng tạo trong bảo đảm kỹ thuật bằng cách động viên một số lượng rất lớn phương tiện vận tải cơ giới và thô sơ như: ô-tô, tàu thuyền, bè mảng, xe đạp, xe trâu, xe bò, xe ngựa… ở cả vùng tạm bị địch chiếm Liên khu 3, hay vùng tự do Thanh-Nghệ-Tĩnh, vùng Việt Bắc và Tây Bắc.

Tại Tây Bắc, hậu phương tại chỗ, ta đã kết hợp chặt chẽ mọi khả năng của các tỉnh, huyện, động viên được 83 thuyền, bè mảng. Riêng tỉnh Lai Châu đã động viên được 58 thuyền, bè mảng, trong đó huyện Mường Tè nơi gần chiến dịch, có nhiều đồng bào dân tộc ít người nhưng cũng động viên được 14 thuyền, bè mảng. Vùng Việt Bắc, theo kế hoạch huy động là 2.000 xe đạp nhưng đã huy động lên đến 8.062 xe. Liên khu 3 động viên được 1.712 xe. Tỉnh Thanh Hóa động viên được 9.814 xe đạp và 955 thuyền ván, 170 thuyền nan.

Trong thời gian Chiến dịch Điện Biên Phủ các lực lượng trong cả nước đã động viên, huy động được trên 20.000 xe đạp thồ, 17.000 xe ngựa thồ, trên 11.800 tàu thuyền, bè mảng và 628 xe ô-tô. Trong đó, số phương tiện được huy động sử dụng trực tiếp cho Chiến dịch gồm có: 628 ô-tô, 135 tàu thuyền các loại (trong đó có 10 ca nô, 1 thuyền sắt 6 tấn, 16 thuyền gỗ từ 2,5 tấn đến 12 tấn), 2.500 xe đạp, 500 xe ngựa với khối lượng luân chuyển lên đến 4.450.000 tấn/km.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, lần đầu tiên ta động viên và sử dụng một số lượng lớn phương tiện cơ giới là ô-tô làm nhiệm vụ vận chuyển chủ yếu khối lượng vật chất hậu cần, kỹ thuật cho chiến dịch với phương châm: “cơ giới là chủ yếu, triệt để phát huy cơ giới đồng thời tranh thủ mọi phương tiện thô sơ” nên việc bảo đảm tình trạng kỹ thuật tốt cho phương tiện vận tải cơ giới được các cấp, các ngành đặc biệt quan tâm và tổ chức chu đáo.

Cục Vận tải phát động phong trào thi đua ở các đơn vị tập trung sửa chữa những xe ô-tô hư hỏng để nhanh chóng đưa vào phục vụ chiến dịch. Đại đội 202 đã tự khắc phục sửa được 12 xe, trong đó có 9 xe hỏng nặng và Đại đội 206 tự khắc phục được 4 xe đưa ngay vào sử dụng. 

Bên cạnh phong trào tự sửa chữa, nâng cấp xe ở các đơn vị, ngành Xe quân đội đã sáng tạo tổ chức một hệ thống bảo đảm kỹ thuật phục vụ cho các phương tiện cơ giới vận tải từ hậu phương ra tiền tuyến.

Trên đường ra mặt trận có xưởng sửa chữa AZ11 ở ngã ba Đông Lý (Yên Bái) được bổ sung nhiều trang thiết bị, thường xuyên sửa chữa cho các xe hoạt động chở hàng từ hậu phương ra các kho trung tuyến. Đội sửa chữa ở Tuần Giáo-Điện Biên Phủ (Km70) bảo đảm ưu tiên sửa chữa cho các xe hoạt động ở trung tuyến và hỏa tuyến. Hai đội sửa chữa cơ động được bố trí trên Đường số 41 và Đường số 13, mỗi đội có từ 7 đến 8 thợ giỏi, sẵn sàng sửa chữa những xe bị hư hỏng dọc đường.

Với số lượng xe-máy động viên ngày càng nhiều cho Chiến dịch, các xưởng sửa chữa của Cục Vận tải cũng nhanh chóng được bổ sung nhiều máy móc khá hiện đại như máy tiện, máy phay, máy doa, máy khoan điện, máy hàn, máy mài trục truyền động chính… và nhiều thợ lành nghề (xưởng Tiền Phong được bổ sung lên đến 277 người, xưởng Chiến Thắng được bổ sung 258 người và xưởng Thành Công bổ sung 239 người). Các xưởng áp dụng chuyên môn hóa cho các bộ phận, khả năng sửa chữa được nâng lên, cả 3 xưởng hằng tháng có thể sửa chữa được 25 xe; riêng xưởng Tiền Phong còn sản xuất được một số phụ tùng thay thế cung cấp cho các đơn vị xe và các xưởng khác. Vì vậy, trong suốt quá trình phục vụ chiến dịch, trong số 80 xe bị địch bắn phá và tai nạn làm hỏng nặng đã có 60 xe được lực lượng kỹ thuật sửa chữa, khắc phục.

Với tinh thần “yêu xe như con, quý xăng như máu”, trong quá trình diễn biến chiến dịch, các chiến sĩ lái xe, thợ sửa chữa đã ngày đêm chăm sóc, bảo quản bảo đảm xe-máy luôn có chất lượng tốt, sẵn sàng nhận nhiệm vụ, tăng khả năng cơ động của xe, tăng trọng lượng chở gạo, đạn và kéo pháo vào trận địa đúng theo kế hoạch, thời gian quy định; xe hỏng được lực lượng kỹ thuật nhanh chóng sửa chữa ngay trên đường hành quân để giảm giờ chết. Để bảo đảm kỹ thuật tốt nhất cho phương tiện, hơn 800 lái xe, 300 thợ sửa chữa của ngành xe-máy và ngành giao thông công chính cũng được động viên bổ sung kịp thời cho chiến dịch.

Ba là, triệt để tận thu vũ khí trang bị, chiến lợi phẩm thực hiện “lấy của địch đánh địch” hoàn thành công tác bảo đảm kỹ thuật của ta 

Thực tế diễn biến đợt 2 Chiến dịch Điện Biên Phủ không theo dự kiến ban đầu mà phải kéo dài thời gian chiến đấu. Vào thời gian này, thời tiết chuyển mùa mưa, máy bay địch liên tục đánh phá giao thông hòng khống chế tiếp tế của ta. Việc bảo đảm đạn pháo cho chiến dịch gặp rất nhiều khó khăn. Có ngày, có khẩu pháo chỉ còn 5 viên đạn. Bộ Chỉ huy Chiến dịch đã kịp thời chỉ thị cho các đơn vị tăng cường giáo dục ý thức tiết kiệm đạn. Việc sử dụng đạn pháo 105mm được quy định chặt chẽ: bắn 3 viên trở lên phải có lệnh của Tham mưu trưởng Chiến dịch, bắn trên 10 viên phải có sự phê chuẩn của Tư lệnh Chiến dịch. 

Để tiếp viện lương thực, thực phẩm, vũ khí, trang bị, đạn dược... cho chiến trường Điện Biên Phủ, thực dân Pháp tăng cường bằng đường không, sử dụng máy bay, trực thăng vận tải thả dù chi viện cho lực lượng của chúng. Trước tình hình trên, Bộ Chỉ huy Chiến dịch đã phát động phong trào “đoạt dù lấy đạn”. Đây là lần đầu tiên trong kháng chiến chống Pháp ta thu dù tiếp tế của địch và là một sáng tạo trong bảo đảm kỹ thuật.

Phong trào “đoạt dù lấy đạn” là một sáng tạo trong bảo đảm kỹ thuật, được các đơn vị hưởng ứng sôi nổi.

Phong trào “đoạt dù lấy đạn” được các đơn vị hưởng ứng sôi nổi. Các đơn vị ở trận địa phòng ngự đã tổ chức lực lượng kỹ thuật ra thu dù, vừa chiến đấu vừa thu. Đoạt dù tiếp tế được thực hiện theo thứ tự ưu tiên. Đơn vị phòng ngự ở gần cứ điểm Hồng Cúm, trải qua nhiều đợt đã rút được kinh nghiệm và nêu thành nguyên tắc đoạt dù là “thu súng đạn, máy móc, thuốc men trước, thực phẩm sau; thu gần địch trước, xa địch sau; không thu được mới phá hủy”.

Trong phong trào này, bộ đội đã lấy được 5.000 viên đạn lựu pháo 105mm từ dù tiếp tế của địch ngay tại trận địa. Đại đoàn 316 là đơn vị thu nhiều nhất được 4.500 viên đạn pháo 105mm; Đại đoàn 304 vừa chiến đấu, vừa đoạt dù tiếp tế thu được hàng trăm viên đạn pháo. Tất cả số đạn pháo chiến lợi phẩm trên được các đơn vị đưa ngay vào chiến đấu. Tổng số chiến lợi phẩm thu được ở Chiến dịch Điện Biên Phủ lên tới gần 1.000 tấn vũ khí đạn (trong đó phần lớn là đạn pháo 105mm và các loại đạn cối), 43 tấn máy móc và dụng cụ thông tin, 46 xe ô-tô.

Tuy nhiên, việc thu chiến lợi phẩm của ta gặp khó khăn vì đều nằm trong tầm phi pháo, nhiều lúc thu dưới sự uy hiếp trực tiếp của hỏa lực bộ binh địch, nhưng cũng có những thuận lợi là địch bị bao vây chặt, ta có súng, pháo cao xạ khống chế máy bay. Vì vậy ta đã bố trí lực lượng, phân công hậu cần-kỹ thuật từ Tổng cục đến các đơn vị được hợp lý; tổ chức thu nhanh, gọn, không bị địch phá hoại. Trường hợp đánh các cứ điểm vòng ngoài, lực lượng kỹ thuật đơn vị nhanh chóng chuyển vũ khí chiến lợi phẩm xuống các giao thông hào chờ kế hoạch điều động, cung cấp cho các đơn vị của Bộ Chỉ huy Chiến dịch. 

Việc cung cấp vũ khí chiến lợi phẩm cho đơn vị cũng là một sáng tạo của ta trong công tác bảo đảm kỹ thuật, bằng nguyên tắc “tập trung kết hợp với cấp phát nhanh chóng”. Tập trung đây không có nghĩa là tập trung vũ khí trang bị về một nơi, mà chỉ là tập trung quyền phân phối vào Ban Thu chiến lợi phẩm từ đó sẽ cân đối và đề nghị Bộ Chỉ huy Chiến dịch cấp phát ngay cho đơn vị đang có nhu cầu cấp thiết cho chiến đấu.

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, vũ khí chiến lợi phẩm thu được của địch trong đợt 1 là 72,720 tấn, đợt 2 là 46 tấn (toàn chiến dịch ta thu 800 tấn) và đã trang bị ngay cho các đơn vị là 50 tấn để chiến đấu tiêu diệt địch. Tuy nhiên, việc tận dụng khả năng chiến lợi phẩm để kịp thời trang bị cho các đơn vị còn có hạn chế như: Thời gian đầu tổ chức các đội thu chiến lợi phẩm chậm, có đơn vị chỉ chú trọng thu những vũ khí thích hợp với đơn vị mình mà không chú trọng ưu tiên thu đạn pháo, đạn cối; nhiều đơn vị đã tự ý trang bị vũ khí đạn chiến lợi phẩm, trong khi đó thì một số đơn vị khác đang thiếu gây ra tình trạng lãng phí, một vài đơn vị quan niệm vũ khí chiến lợi phẩm là trang bị ngoại lệ nên công tác bảo quản, khai thác sử dụng còn chưa chặt chẽ.