TỔ CHỨC VÀ BẢO ĐẢM THÔNG TIN LIÊN LẠC TRONG CHIẾN DỊCH ĐIỆN BIÊN PHỦ
Chiến thắng Điện Biên Phủ đã kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến lâu dài, gian khổ và anh dũng của nhân dân cả nước ta chống thực dân Pháp xâm lược và sự can thiệp của đế quốc Mỹ. Chiến công vĩ đại đó có sự đóng góp không nhỏ của bộ đội thông tin liên lạc.
Trong chiến dịch này, nghệ thuật tổ chức, bảo đảm thông tin liên lạc đã có bước phát triển khá hoàn chỉnh, thể hiện cụ thể trên các mặt sau:


Một là, phát huy được cao nhất tính năng các loại phương tiện thông tin hiện có, xác định phương tiện thông tin chủ yếu chính xác, tổ chức sử dụng kết hợp chặt chẽ các phương tiện với nhau để bảo đảm thông tin liên lạc thông suốt từ Bộ Chỉ huy chiến dịch đến các đơn vị.
Ở chiến dịch này, các đơn vị được trang bị nhiều loại phương tiện thông tin với số lượng lớn hơn và nhiều chủng loại hơn các chiến dịch trước. Hệ thống thông tin Sở Chỉ huy chiến dịch được tổ chức kết hợp ba phương tiện: vô tuyến điện sóng ngắn, hữu tuyến điện và thông tin chuyển đạt, lấy hữu tuyến là phương tiện chủ yếu.
Về cơ bản, thông tin liên lạc đã đáp ứng được yêu cầu của chỉ huy trong tổ chức, chuẩn bị chiến dịch và cả trong quá trình thực hành chiến dịch. Các đường dây liên lạc với các đại đoàn đều có đường liên lạc thẳng và các đường dây đặt qua trạm giữa phía trước chiến dịch hoặc kéo từ tổng đài đại đoàn này đến đại đoàn khác tạo ra đường liên lạc vu hồi khá vững chắc.
Trên các tuyến trục hữu tuyến điện, bố trí các trạm bảo vệ dây kết hợp với trạm thông tin chuyển đạt, chuyển tiếp, vừa có tác dụng hỗ trợ nhau trong công tác, vừa tăng thêm tính vững chắc cho hệ thống thông tin chiến dịch. Việc tổ chức sử dụng bộ phận đàm thoại trên máy vô tuyến điện sóng ngắn (GRC-9, 694) sẵn sàng làm việc với các đại đoàn, trung đoàn khi hữu tuyến điện bị đứt đã có tác dụng lớn để bảo đảm liên lạc vô tuyến điện nhanh chóng hơn. Các đại đoàn, trung đoàn cũng có nhiều sáng tạo trong tổ chức sử dụng kết hợp các loại phương tiện thông tin vốn có. Xác định hữu tuyến điện là phương tiện chủ yếu kết hợp với thông tin chuyển đạt trong đợt một chiến dịch là phù hợp với tình hình trang bị và yêu cầu của chỉ huy lúc đó.
Trong thực hành chiến dịch, việc người chỉ huy các cấp cử cán bộ xuống đơn vị dưới để truyền đạt mệnh lệnh, chỉ thị khi thông tin liên lạc bị gián đoạn là biện pháp có tác dụng rất lớn như các trận đánh ở đồi A1, C1. Cán bộ tác chiến đã mang mệnh lệnh chiến đấu của chỉ huy vượt qua hỏa lực dày đặc của địch khống chế khu vực mở cửa, vào tung thâm để truyền đạt cho đơn vị đang chiến đấu. Kết quả đã hỗ trợ đắc lực cho thông tin liên lạc đại đoàn đang gặp khó khăn.
Việc xác định phương tiện chủ yếu phải căn cứ vào cách đánh và tình hình tác chiến trong từng đợt chiến dịch. Thực hiện phương châm "đánh chắc, tiến chắc", Ban Thông tin chiến dịch xác định hữu tuyến điện là phương tiện chủ yếu để liên lạc từ Bộ Chỉ huy chiến dịch đến các trung đoàn là phù hợp với giai đoạn tổ chức, chuẩn bị chiến dịch, thực hành bao vây địch và trong đợt một chiến dịch. Nhưng từ trung đoàn trở xuống, nhiều đơn vị vẫn máy móc lấy hữu tuyến điện làm phương tiện chủ yếu là không phù hợp vì các đường dây đặt qua cửa mở hầu hết bị đạn pháo địch bắn phá, phá hoại nặng nề. Có nhiều trận không thể khôi phục được đã dẫn đến tình hình để mất liên lạc giữa Sở Chỉ huy và đơn vị chiến đấu bên trong cứ điểm. Một số trung đoàn tuy được tăng cường máy vô tuyến điện sóng cực ngắn liên lạc thoại nhưng không tích cực sử dụng.
Thấy được thiếu sót đó, từ giữa đợt hai cho tới khi kết thúc chiến dịch, Ban Thông tin đã chỉ thị cho thông tin các đại đoàn, trung đoàn phải tổ chức sử dụng rộng rãi vô tuyến điện, liên lạc hoàn toàn được giữ vững từ Bộ Chỉ huy chiến dịch đến các đại đoàn, nhất là trong các trận chiến đấu giằng co với địch ở đồi A1, C1.
Hai là, biết tập trung phương tiện khí tài thông tin và sự chỉ đạo cho hướng tác chiến chủ yếu, đồng thời coi trọng các hướng khác, luôn tạo ra có lực lượng thông tin dự bị các cấp.
Tuy số lượng, chất lượng các phương tiện sử dụng trong chiến dịch có khá hơn các chiến dịch trước nhưng so với yêu cầu chỉ huy một chiến dịch tác chiến hiệp đồng binh chủng quy mô lớn, dài ngày, tình huống chiến đấu khẩn trương, ác liệt thì vẫn chưa thể đáp ứng đầy đủ. Cơ quan thông tin chiến dịch cũng như các đơn vị đã biết tập trung vào những nhiệm vụ chủ yếu, hướng chủ yếu của từng đợt chiến dịch và từng trận đánh then chốt.

Các vị trí của địch trên đồi Him Lam bị trúng đạn pháo của ta đang bốc cháy, các vị trí trên đồi này đã bị tiêu diệt ngay trong ngày 13/3, ngày mở đầu chiến dịch
Các vị trí của địch trên đồi Him Lam bị trúng đạn pháo của ta đang bốc cháy, các vị trí trên đồi này đã bị tiêu diệt ngay trong ngày 13/3, ngày mở đầu chiến dịch
Trong đợt một, khi các Đại đoàn 312, 308 đánh các trận Him Lam, đồi Độc Lập. Ban Thông tin chiến dịch đã tổ chức liên lạc với các đại đoàn đó bằng hai đường dây hữu tuyến điện kéo qua trạm giữa phía trước và một đường vu hồi giữa hai đại đoàn đó với nhau. Đồng thời, ta còn tổ chức vô tuyến điện sóng ngắn tay đôi chuyên trách, sử dụng cả liên lạc báo và điện thoại trên máy GRC-9 và vượt cấp xuống các trung đoàn. Các Đại đoàn 312, 308 cũng tập trung toàn bộ máy vô tuyến điện sóng cực ngắn hiện có, tổ chức mạng liên lạc thoại giữa các trung đoàn với cấp dưới của họ, kể cả các đại đội chủ yếu.
Vì vậy, thông tin liên lạc luôn được giữ vững từ Bộ Chi huy chiến dịch đến các đại đội mũi nhọn trong quá trình chiến đấu.
Thông tin liên lạc luôn được giữ vững từ Bộ Chi huy chiến dịch đến các đại đội mũi nhọn trong quá trình chiến đấu.
Đến đợt ba chiến dịch, do quán triệt được tầm quan trọng của trận đánh dứt điểm đồi A1, Đại đoàn 316 đã tăng cường cho Trung đoàn 174 tiểu đội vô tuyến điện sóng ngắn để trung đoàn tổ chức liên lạc với các tiểu đoàn, đại đội chủ yếu, kết hợp với củng cố các đường dây, đặc biệt là đường dây qua cửa mở, để bảo đảm thông tin liên lạc thật vững chắc, góp phần bảo đảm chỉ huy trận đánh giành thắng lợi.
Tuy tập trung phương tiện, khí tài và sự chỉ đạo cho hướng chủ yếu nhưng cơ quan thông tin vẫn không coi nhẹ các hướng khác trong quá trình thực hành chiến dịch. Đại đoàn 304 ở hướng thứ yếu nhưng Ban Thông tin chiến dịch ngoài tổ chức liên lạc bằng vô tuyến điện sóng ngắn, còn kéo đường dây nối từ Đại đoàn 316 đến Đại đoàn 304, vừa bảo đảm cho chỉ huy tác chiến, vừa bảo đảm cho liên lạc chặt chẽ giữa hai đơn vị đó với nhau.

Các đơn vị xung kích của ta đang tấn công địch trên đồi A1
Các đơn vị xung kích của ta đang tấn công địch trên đồi A1
Trong quá trình tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc cho chỉ huy thực hành chiến dịch, Ban Thông tin đã chỉ đạo tích cực thu dây bọc ở các cứ điểm địch đã bị đánh chiếm, đồng thời lấy dây thép gai ở các cứ điểm đó, gỡ ra từng sợi kéo về các đơn vị ở phía sau, dành dây bọc đưa lên phía trước. Đây là một cố gắng lớn để tạo thêm lực lượng thông tin dự bị cho các đơn vị. Mặt khác, trong công tác chỉ huy, chỉ đạo, cơ quan thông tin chiến dịch đã thể hiện tính chủ động, sáng tạo, kiên quyết như chỉ đạo tích cực thu gom dây bằng nhiều nguồn, nhất là tận thu chiến lợi phẩm thông tin trong các trận đánh. Do đó, ở Sở Chỉ huy chiến dịch và các đại đoàn đã có đủ phương tiện, khí tài để sử dụng và có được một lực lượng dự bị cần thiết.

Các loại vũ khí hiện đại và phương tiện chiến tranh có nhiều thứ mang nhãn hiệu Mỹ bị quân ta phá hủy và thu được tại mặt trận Điện Biên Phủ
Các loại vũ khí hiện đại và phương tiện chiến tranh có nhiều thứ mang nhãn hiệu Mỹ bị quân ta phá hủy và thu được tại mặt trận Điện Biên Phủ
Tuy nhiên, trong một số trận đánh, cơ quan thông tin đại đoàn, trung đoàn do chỉ chủ trương đặt hữu tuyến điện với đơn vị chủ yếu, không tổ chức liên lạc vô tuyến điện sóng cực ngắn với tiểu đoàn vì cho là đơn vị ở gần Sở Chỉ huy trung đoàn nên khi hữu tuyến điện bị đứt đã không khôi phục được, trung đoàn đành mất liên lạc với tiểu đoàn ở hướng chủ yếu như trường hợp giữa Trung đoàn 141 với Tiểu đoàn 11 làm nhiệm vụ trên hướng chủ yếu trong trận đánh cứ điểm Him Lam.

Một số hiện vật là phương tiện liên lạc được trưng bày tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Ảnh: THÀNH ĐẠT
Một số hiện vật là phương tiện liên lạc được trưng bày tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Ảnh: THÀNH ĐẠT
Ba là, coi trọng nhiệm vụ tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc cho chỉ huy tác chiến, đồng thời chú ý thích đáng các nhiệm vụ tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc cho hiệp đồng, cho chỉ đạo, chỉ huy công tác hậu cần chiến dịch.
Tổ chức sử dụng thông tin liên lạc cho chỉ huy tác chiến do được cơ quan thông tin chiến dịch và các đơn vị coi trọng bằng mọi loại phương tiện hiện có, nên đã bảo đảm được thông suốt trong cả quá trình chiến dịch và trong từng trận đánh, nhất là các trận then chốt.
Về vô tuyến điện sóng ngắn đã sử dụng và "liên lạc thoại" từ Bộ Chỉ huy chiến dịch đến các trung đoàn.
Về hữu tuyến điện, đã áp dụng một loạt biện pháp kỹ thuật trong triển khai các đường dây trên các loại địa hình phức tạp (rừng núi, sông suối, ruộng nước) và đặc biệt là trong các hào giao thông, hào chiến đấu phòng chống địch bắn phá, phá hoại như: đặt dây trong rãnh mang cá khoét ở vách hào, chèn các bó lau sậy trước khi lấp đất ở lòng chảo, rải hai đường liên lạc với một đơn vị và nối với nhau ở từng đoạn,...
Đi đôi với tổ chức, bảo đảm thông tin liên lạc cho chỉ huy tác chiến, cơ quan thông tin đã chú trọng tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc cho hiệp đồng giữa các đơn vị như chỉ đạo kéo các đường dây giữa các đại đoàn với nhau và giữa trung đoàn bộ binh với đơn vị pháo binh chi viện.

Sau khi pháo binh ngừng bắn, các chiến sĩ xung kích của ta đã lợi dụng địa hình địa vật đang tiến sát vào các vị trí của địch trên đồi Him Lam, và tiêu diệt các vị trí của địch ở đây ngay trong ngày 13/3/1954, ngày mở đầu chiến dịch
Sau khi pháo binh ngừng bắn, các chiến sĩ xung kích của ta đã lợi dụng địa hình địa vật đang tiến sát vào các vị trí của địch trên đồi Him Lam, và tiêu diệt các vị trí của địch ở đây ngay trong ngày 13/3/1954, ngày mở đầu chiến dịch
Cơ quan thông tin chiến dịch đã tổ chức hệ thống thông tin dùng cho công tác chỉ huy hậu cần khá hoàn chỉnh so với các chiến dịch trước. Đường trục dây trần dài hơn 400km từ Sở Chỉ huy chiến dịch liên lạc về bộ ở hậu phương được củng cố bằng cách tận dụng những đoạn còn lại của tuyến trục dây trần bưu điện. Do đó, đã bảo đảm cho chỉ huy chặt chẽ công tác vận chuyển và hoạt động của các trạm cung cấp (binh trạm) chiến dịch trên dọc đường.
Tại Sở Chỉ huy chiến dịch, Ban Thông tin còn bố trí hai máy vô tuyến điện sóng ngắn liên lạc trong mạng vô tuyến điện của Tổng cục Cung cấp và mạng chỉ huy năm binh trạm chiến dịch. Các trạm thông tin chuyển đạt, trạm bảo vệ đường dây bố trí sát cạnh các binh trạm vừa phục vụ cho nhiệm vụ thông tin liên lạc chung vừa phục vụ cho chỉ huy công tác hậu cần bằng nhiều loại phương tiện khá chặt chẽ, nên việc cung cấp đạn dược, lương thực, thực phẩm, chuyển tân binh, chuyển hàng vạn bức thư từ hậu phương ra tiền tuyến kịp thời, góp phần quan trọng vào thắng lợi của chiến dịch.

Bốn là, cơ quan thông tin chiến dịch phát huy tinh thần chủ động sáng tạo, vừa làm tốt chức năng cơ quan tham mưu thông tin chiến dịch, vừa làm tốt nhiệm vụ cơ quan chỉ huy các phân đội thông tin trực thuộc.
Tuy nhận lệnh lên đường phục vụ chiến dịch trong thời gian rất gấp, lại chưa được giao nhiệm vụ cụ thể, nhưng với kinh nghiệm tích lũy được từ các chiến dịch trước, Cục Thông tin liên lạc đã chủ động tổ chức Ban Thông tin chiến dịch và phân đội thông tin trực thuộc1.
Trên đường hành quân lên chiến trường Điện Biên Phủ, mỗi khi dừng lại nghỉ 10-15 phút, các điện đài Sở Chỉ huy đều tranh thủ mở máy làm việc với các đối tượng theo các phiên liên lạc quy định; do đó, Bộ Chỉ huy chiến dịch đã nắm chắc tình hình địch ở Điện Biên Phủ và các chiến trường khác, ra lệnh kịp thời cho các đơn vị làm công tác chuẩn bị và thực hành chiến đấu bao vây chặn địch nống ra.
Đến vị trí đặt Sở Chỉ huy ở Mường Phăng, bộ phận đi trước của Ban Thông tin đã chỉ huy triển khai xong một số đường dây liên lạc với Đại đoàn 316 (đông Mường Thanh), Đại đoàn 308 (tây-nam Mường Thanh), các Đại đoàn 312, 351 (vây chặn địch đi Tuần Giáo vào Lai Châu), Đại đoàn 304 (Hồng Cúm).
Nhờ có hệ thống hữu tuyến điện này, Bộ Chỉ huy chiến dịch đã chỉ huy chặt chẽ các đại đoàn làm công tác chuẩn bị và bao vây, không cho địch rút.
Đồng thời, cơ quan thông tin còn khẩn trương triệu tập hội nghị thông tin chiến dịch, nghiên cứu quán triệt phương châm "đánh nhanh, giải quyết nhanh" vận dụng vào kế hoạch thông tin liên lạc.
Sau đó, khi Đảng ủy và Bộ Chỉ huy chiến dịch thay đổi phương châm tác chiến sang "đánh chắc, tiến chắc", cơ quan thông tin lại kịp thời mở hội nghị thông tin chiến dịch lần thứ hai, thảo luận các biện pháp thực hiện với quyết tâm "đánh chắc, tiến chắc phải có thông tin liên lạc vững chắc".
Sau giai đoạn đầu của đợt hai, cơ quan thông tin căn cứ vào quyết tâm tác chiến mới, lại triệu tập hội nghị thông tin chiến dịch lần thứ ba kiểm điểm đơn vị. Nhờ tổ chức được kịp thời các hội nghị thông tin chiến dịch và sự chỉ đạo chặt chẽ đối với từng đơn vị, đặc biệt là khi có các đơn vị thay phiên chiến đấu hoặc hiệp đồng chiến đấu vào một mục tiêu, nên hệ thống thông tin cấp trên, cấp dưới đã kết hợp với nhau chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau bảo đảm cho chỉ huy chiến dịch luôn thông suốt.
Để tổ chức sử dụng các phương tiện đạt các yêu cầu vững chắc, bí mật theo chỉ thị của Tham mưu trưởng chiến dịch, Ban Thông tin liên lạc đã chỉ đạo các đơn vị áp dụng một loạt biện pháp có hiệu quả khi triển khai các đường dây trong hào giao thông, hạn chế sử dụng vô tuyến điện sóng ngắn liên lạc điện báo với các đơn vị tham gia chiến dịch. Bố trí cụm điện đài cách xa Sở Chỉ huy 10km để liên lạc với Bộ Tổng tham mưu và các chiến trường trong toàn quốc, đồng thời giữ bí mật cho vị trí bố trí Sở Chỉ huy.
Khi Đảng ủy mặt trận ra nghị quyết về Đấu tranh chống tư tưởng hữu khuynh tiêu cực, thông tin liên lạc đã triển khai đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng từ cấp ủy đến đảng viên, cán bộ, chiến sĩ các phân đội thông tin trực thuộc; đồng thời, mở tiếp hội nghị thông tin, quán triệt quyết tâm của Đảng ủy chiến dịch, rút kinh nghiệm công tác tổ chức, bảo đảm thông tin liên lạc và thảo luận phương pháp khắc phục thiếu sót để làm tốt hơn cho đợt sau.



Tóm lại, cơ quan thông tin chiến dịch đã chỉ đạo khá chặt chẽ công tác tổ chức, bảo đảm thông tin liên lạc phục vụ chiến dịch. Hệ thống thông tin toàn chiến dịch đã đạt chất lượng tốt. Cơ quan và phân đội thông tin các cấp, các binh chủng đã phối hợp công tác chật chẽ với nhau, giúp nhau hoàn thành nhiệm vụ tổ chức, bảo đảm thông tin liên lạc chiến dịch, góp phần bảo đảm cho chỉ đạo, chỉ huy chiến đấu, giành thắng lợi trọn vẹn trong Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ.
Thành công của tổ chức, bảo đảm thông tin liên lạc Chiến dịch Điện Biên Phủ đánh dấu đỉnh cao phát triển của nghệ thuật tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc chiến dịch của quân đội ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đã góp phần quan trọng vào việc định hướng xây dựng lý luận, tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc và tổ chức bảo đảm kỹ thuật của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam.
Trong giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay, bộ đội thông tin liên lạc đã được trang bị nhiều phương tiện thông tin công nghệ cao, hiện đại, có chất lượng tốt hơn và số lượng cũng nhiều hơn; tình huống tác chiến sẽ diễn biến rất khẩn trương, đột biến và quyết liệt.
Do đó, yêu cầu chỉ huy tác chiến cao hơn, đòi hỏi thông tin liên lạc phải thông suốt, vững chắc trong mọi tình huống. Vì vậy, trên cơ sở tiếp thu quán triệt tư tưởng "lấy ít đánh nhiều", "lấy trang bị kỹ thuật yếu hơn chống lại kẻ địch có trang bị kỹ thuật mạnh hơn, hiện đại hơn", nhiệm vụ đặt ra đòi hỏi phải có trình độ tổ chức tốt, sử dụng các phương tiện thông tin có kỹ thuật cao trong điều kiện chiến tranh mới để bảo đảm thông tin liên lạc cho bộ chỉ đạo, chỉ huy các lực lượng vũ trang nhân dân đánh thắng kẻ địch có vũ khí công nghệ cao, có trình độ tác chiến hiện đại.
Tổ chức, sử dụng thông tin liên lạc cho cấp chiến lược, chiến dịch và chiến thuật vẫn phải dựa vào ưu thế chính trị, tinh thần và sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, phát huy tinh thần dũng cảm, trí thông minh sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ thông tin, tổ chức và sử dụng có hiệu quả mọi loại phương tiện thông tin có trong tay cả khí tài thông tin hiện đại và thông tin truyền thống, tổ chức hệ thống thông tin hợp lý để bảo đảm thông tin vững chắc, cơ động, bí mật, phù hợp với mọi cách đánh trong nhiều loại hình chiến dịch của chiến tranh hiện đại.
Ghi chú: 1. Ban Thông tin chiến dịch do Cục trưởng Cục Thông tin làm Trưởng ban, một phó phòng thuộc Cục Thông tin làm Trưởng ban Thông tin sở Chỉ huy đi trước. Phân đội thông tin trực thuộc lúc đầu chỉ có một trung đội vô tuyến điện sóng ngắn, một trung đội hữu tuyến điện và một tiểu đội chuyển đạt.
Thiếu tướng HỒ TRÍ LIÊM
Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thông tin
Trích trong sách “50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ: Điện Biên Phủ - Hợp tuyển công trình khoa học”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005. Trước đó, bài đã đăng trong sách: Chiến thắng Điện Biên Phủ - Mốc vàng lịch sử, chân lý thời đại, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2004. (Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh Điện Biên - Bộ Tư lệnh Quân khu 2 - Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam)
Ảnh: TTXVN
Trình bày: MINH ĐỨC