Thách thức an ninh mạng ngày càng gia tăng

Bên cạnh những lợi ích to lớn của không gian mạng, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và chủ quyền số. Không gian mạng bị các thế lực thù địch, phản động lợi dụng để chống phá Đảng, Nhà nước, kích động tụ tập gây rối và phát tán thông tin xấu độc. Hoạt động tấn công mạng vào hạ tầng thông tin trọng yếu đang diễn biến ngày càng tinh vi và có tổ chức.

Tội phạm mạng gia tăng nhanh cả về số lượng, quy mô và thủ đoạn: từ lừa đảo trực tuyến, mã độc tống tiền (ransomware), giả mạo cơ quan chức năng đến tín dụng đen và sàn giao dịch ảo. Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, cơ quan công an đã phát hiện gần 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, với thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng. Tội phạm quốc tế còn lợi dụng kẽ hở pháp lý, kỹ thuật để điều hành mạng lưới xuyên biên giới, khiến việc phòng ngừa và truy quét càng phức tạp.

Một thống kê khác từ Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) cho thấy, cũng trong 8 tháng qua, Việt Nam ghi nhận hơn 659.000 vụ tấn công mạng, với 155.640 máy tính bị mã hóa dữ liệu, tập trung nhiều vào tài chính, thương mại điện tử, logistics và dịch vụ công.

Từ năm 2010 đến 2024, Việt Nam ghi nhận 62.006 lượt trang có tên miền “.vn” bị tấn công, trong đó 2.289 lượt là tên miền “.gov.vn”. Nhiều thiết bị IoT tồn tại lỗ hổng bảo mật, trở thành bàn đạp cho các chiến dịch tấn công xuyên biên giới.

Còn theo VNPT Cyber Immunity, nửa đầu năm 2025, 155 triệu bản ghi dữ liệu bị rò rỉ và 4,5 triệu tài khoản bị lộ, tăng 21,4% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy lỗ hổng lớn trong quản trị và bảo vệ dữ liệu số quốc gia.

Tài sản số - mặt trận an ninh mới và những điểm yếu

Trong bối cảnh AI khiến các cuộc tấn công mạng nhanh hơn, tinh vi hơn và mở rộng trên toàn bộ chuỗi kinh tế số. Không chỉ ngân hàng hay hạ tầng trọng yếu trở thành mục tiêu, mà lĩnh vực tài sản số và blockchain cũng nổi lên như một “mặt trận” mới của an ninh mạng. Khu vực đầy tiềm năng này ẩn chứa nhiều rủi ro pháp lý và thách thức về niềm tin xã hội nếu thiếu cơ chế bảo vệ hiệu quả.

Thời gian qua, cơ quan công an đã phát hiện, xử lý một số vụ việc phát hành, kêu gọi đầu tư các dự án tiền số để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Một trong những vụ điển hình là vụ đối tượng Nguyễn Hòa Bình (thường gọi là Shark Bình) bị khởi tố, tạm giam với cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn liên quan dự án tiền số AntEx. Dự án tiền số được quảng bá rầm rộ bởi người có ảnh hưởng, khiến cộng đồng nhà đầu tư nhỏ lẻ tin tưởng tuyệt đối mà không kiểm chứng thông tin. Khi hệ thống sụp đổ, hàng loạt nhà đầu tư mất trắng, trong khi việc xác định yếu tố “gian dối có chủ ý” hay hành vi vi phạm an ninh mạng lại hết sức khó khăn.

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), trước khi có Luật Công nghiệp Công nghệ số và Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, thị trường này gần như bị bỏ ngỏ do chưa có khung pháp lý rõ ràng. Thực tế, nhiều vụ án Công an công bố gần đây là những vụ việc đã xảy ra từ nhiều năm trước, có vụ bắt đầu từ 2010-2012 hay 2020-2021. Điều này phản ánh rằng quá trình nhận diện, điều tra và đưa một vụ án liên quan đến tội phạm tài sản mã hóa ra xét xử thường kéo dài.

Trong bối cảnh đó, bảo đảm an ninh blockchain đồng nghĩa với bảo vệ tài sản số quốc gia. Khi dòng chảy dữ liệu và tài sản số ngày càng mở rộng, bảo mật blockchain không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để xây dựng niềm tin số, nền tảng của mọi giao dịch và sáng tạo trong nền kinh tế số. An ninh mạng không còn là vấn đề kỹ thuật, mà là một trụ cột quan trọng của an ninh quốc gia trong thời kỳ chuyển đổi số. Càng chuyển đổi số nhanh, rủi ro càng lớn. Thiếu nhân lực chuyên môn, nhận thức an toàn thấp và giám sát chưa thường xuyên khiến nhiều doanh nghiệp dễ tổn thương trước các cuộc tấn công…

Thực tế cho thấy, sự lan tỏa của công nghệ số đã vượt xa khuôn khổ của các lĩnh vực truyền thống, khi mọi tổ chức, từ ngân hàng, thương mại điện tử cho tới các nền tảng blockchain đều phải đối mặt với nguy cơ tấn công ngày càng tinh vi. Nếu không kịp thời củng cố phòng tuyến bảo mật, những “lỗ hổng” nhỏ trong hạ tầng số có thể trở thành điểm khởi phát của những cuộc khủng hoảng lớn. Chính vì vậy, phòng thủ yếu trước làn sóng tấn công số không chỉ là câu chuyện riêng của doanh nghiệp, mà là thách thức chung đối với toàn bộ hệ sinh thái an ninh quốc gia trên không gian số.

Theo Bkav, mỗi ngày có hàng triệu mẫu virus mới xuất hiện nhưng 60% doanh nghiệp Việt Nam chưa trang bị giải pháp bảo mật đủ mạnh. Phần lớn chỉ sử dụng phần mềm diệt virus cơ bản, không đủ chống lại các dòng mã độc tinh vi như APT hay ransomware.

Chủ tịch điều hành Công ty bảo mật Verichains Nguyễn Lê Thành cho biết, các cuộc tấn công phổ biến hiện nay thường khai thác điểm yếu hệ thống và dữ liệu người dùng. “Phần lớn sự cố bắt nguồn từ hệ thống cũ, lỗi cấu hình, phân quyền sai. Khi lỗ hổng kỹ thuật bịt kín, tin tặc chuyển sang tấn công con người - mắt xích yếu nhất”, ông Thành nói. Các đòn tấn công thường khởi đầu từ hệ thống quản lý dữ liệu, sau đó đánh lừa người dùng qua kỹ thuật xã hội hoặc phần mềm độc hại.

Thống kê của Ban Công nghệ, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) cho thấy: 52,89% doanh nghiệp chưa có đủ giải pháp công nghệ ứng phó sự cố; 56,16% thiếu nhân sự chuyên trách; chỉ 11% đạt mức trưởng thành an ninh mạng.

Nhận định của nhiều chuyên gia cho rằng, không ít doanh nghiệp vẫn coi an ninh mạng là vấn đề kỹ thuật đơn lẻ, chưa phải chiến lược dài hạn. Việc cần làm là đầu tư bài bản và hành động cụ thể, thay vì chỉ phản ứng khi sự cố xảy ra.

Các chuyên gia cũng cảnh báo số lượng và mức độ nghiêm trọng của các cuộc tấn công đang tăng nhanh, trong khi nhiều doanh nghiệp, kể cả tập đoàn lớn vẫn thiếu nhân sự, năng lực và quy trình ứng phó trước các cuộc tấn công mạng. Nguyên nhân là thiếu giải pháp bảo mật cơ bản, tốc độ thay đổi công nghệ nhanh, tội phạm mạng xuyên biên giới gia tăng, thiếu hụt nhân lực chuyên trách và nhận thức an toàn thông tin còn hạn chế…

Trước làn sóng tội phạm mạng và lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi, an ninh kinh tế số của Việt Nam đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Trong đó “tuyến đầu” tài chính - ngân hàng là nơi đang gấp rút tái kiến trúc phòng thủ và ứng dụng công nghệ tự chủ để bảo vệ “huyết mạch” của nền kinh tế số.

Mời quý độc giả tiếp tục đón đọc Kỳ 2: Tăng sức “đề kháng” cho hệ thống tài chính - ngân hàng

Ngày xuất bản: 3/11/2025
Tổ chức thực hiện: Song Linh
Nội dung: Trà My - Quang Huy - Bích Liên – Ngọc Hiếu
Trình bày: Đăng Nguyên - Duy Long
Ảnh: Báo Nhân Dân, NCS, Cybercrime Magazine...