Giữa những ngày sôi sục của chiến dịch Tây Nguyên mùa Xuân 1975, khi đang chỉ huy tiểu đội bộ binh truy kích địch tại Đạt Lý nằm cách Buôn Ma Thuột chừng 10km, Đại tá Khuất Duy Hoan nhận được lệnh khẩn từ cấp trên: Phải lập tức hành quân vượt rừng về phía nam Cheo Reo (thị xã Ayun Pa, Gia Lai hiện nay) để chặn định rút lui từ Pleiku.

“Chúng tôi lên đường ngay trong đêm. Hành quân liên tục suốt gần 24 giờ, qua rừng núi dốc đứng, cắt qua những đoạn đường mòn sũng bùn và bị cày xới bởi bom đạn. Tối 16/3/1975, xe ô-tô đổ quân xuống chân núi Chư Be Lang, cách Cheo Reo hơn 10 cây số. Lúc này, chúng tôi mới biết rằng mình đang chặn đứng cửa thoát cuối cùng của một đạo quân lớn – lực lượng chủ lực Quân đoàn 2, Quân khu 2 của Ngụy quyền đang tháo chạy khỏi Kon Tum và Gia Lai, rút về duyên hải bằng con đường số 7 [đường 25 ngày nay-PV]”, ông kể.

Được lệnh cấp trên, Trung đoàn tiếp tục cơ động trong đêm tới khu vực cách cầu Sông Bờ khoảng 2km. Đây cũng là đoạn hẹp nhất trên toàn tuyến, đồng thời cũng là con đường duy nhất dẫn về vùng duyên hải Trung Bộ. Đón lõng và khép được vòng vây tại sông Bờ, địch sẽ không còn đường tiến lui.

Để rút quân bí mật, địch tổ chức thành 3 khối, trong đó đi ở giữa là đại bộ phận chủ lực có chỉ huy và được tập trung nhiều xe tăng, thiết giáp để bảo vệ chỉ huy, chi viện cho lực lượng đi đầu và đi cuối

Xác định rõ vị thế chiến lược cũng như đội hình rút lui của địch, Trung đoàn 64 triển khai đội hình dọc tuyến. Tổ phục kích tiền tiêu do đồng chí Nguyễn Vi Hợi, Đại đội 9, Tiểu đoàn 9 dẫn đầu.

“Sau khi để một số xe dân sự đi qua, Tiểu đội trưởng Nguyễn Vi Hợi đã chỉ huy đồng đội dùng B40, B41 bắn vào tốp thiết giáp và xe tăng của địch. Đoàn vận tải bốc cháy, ngay lập tức trở thành vật cản khiến đường rút của ngụy quân bị bít kín hoàn toàn”, Đại tá Khuất Duy Hoan nhớ lại.

Lúc này, để thoát thân, địch buộc phải hỗn loạn tràn sang 2 bên đường tìm cách rút chạy. Từ các lùm cây, khe suối, lực lượng ta đã phục kích sẵn tiếp tục chia cắt đội hình địch, đánh mạnh vào những điểm yếu của đoàn quân đã vô cùng rệu rã. Ở gần đó, cầu Sông Bờ, cây cầu nối đồng bằng duyên hải miền trung với Tây Nguyên thậm chí cũng bị sập khi hàng loạt xe cơ giới hạng nặng của ngụy cố đi qua. Đường lui cuối cùng đã mất. Sau khi chống trả yếu ớt, địch nhanh chóng vứt súng đầu hàng.

Từng là “người” của chế độ cũ, ông Ksor Tôn (sinh năm 1935) nhớ lại: Khi có lệnh rút lui, ông đang là lính điện báo của ngụy quyền tại Phú Thiện. 

 Trong khi đó, cựu chiến binh Trịnh Quang Phú (sinh năm 1945), nguyên Chính trị viên Đội Vũ trang tuyên truyền Ayun Pa giai đoạn mùa hè năm 1975 kể lại: Thời điểm đó, ông cùng lực lượng du kích địa phương hỗ trợ bộ đội chính quy chặn đường địch rút lui.

 “Trên đường 7, xe tăng, xe cơ giới, xe lam của dân nối đuôi nhau xếp đầy. Nhiều chiếc nằm gục do trúng pháo kích. Khi hoảng loạn, ngụy quân còn càn hết cả lên xe của dân để thoát đi. Mé rừng hai bên đường đầy người bị lạc”, ông Phú kể.

Với riêng Đại tá Khuất Duy Hoan, trận truy kích trên đường 7 còn để lại những dư âm khác về lòng trắc ẩn, sự vị tha và tinh thần nhân văn của người lính Cụ Hồ. Suốt 50 năm qua, ông vẫn giữ cho mình câu chuyện về lần giáp mặt với người lính ngụy ở Cheo Reo.

Đó là buổi chiều ngày 19/3/1975, Đại tá Hoan cùng Trung đội truy quét tàn quân địch. Khi tới mép một bãi lau gần con dốc đá, ông bất ngờ thấy có tiếng động lạ trong bụi rậm. “Theo phản xạ, tôi hô lớn: ‘Bỏ súng xuống, giơ tay lên!’ như mọi lần đối mặt", ông khẳng khái nói.

Nhưng không có khẩu súng nào. Thay vào đó, một người lính ngụy lom khom ngẩng lên, tay run lẩy bẩy chắp lại, miệng van lạy: “Con lạy ông giải phóng… ông muốn bắn con cũng được, nhưng xin hãy tha cho con gái con được sống”.

Ánh mắt ông lúc ấy dừng lại nơi tay người lính chỉ vào một cái làn nhỏ cũ kỹ. Trong làn, một đứa bé sơ sinh được bọc vụng về trong mảnh áo lính sờn cũ, khuôn mặt đỏ au, khẽ cựa mình.

Giây phút ấy, tiếng pháo vẫn rít trên đầu, cây gãy rào rạo vì đạn bắn vương vãi. Nhưng cả tiểu đội năm người lính giải phóng, vừa bước ra khỏi bao trận sinh tử đã cùng lúc khom người xuống, vây quanh đứa trẻ như một phản xạ bản năng. Họ hiểu thầm, cần phải bảo vệ sinh linh bé nhỏ này.

Trung đội trưởng ra lệnh: Tha cho người lính ấy. Đồng chí Nguyễn Trọng Luân - người có nét chữ đẹp nhất đơn vị cẩn thận viết giấy xác nhận để anh ta được vào ấp xin sữa cho con.

Đại tá Hoan nhớ lại: “Chúng tôi chia nhau tất cả những gì còn trong ba lô: hộp sữa đặc, nắm lương khô, vài viên lạc rang. Tôi lục mãi mới tìm được tờ tiền 10 đồng bạc cũ – loại tiền giấy xanh dương mà giờ nhiều người trẻ chưa từng thấy. Tôi đưa anh ta, bảo: ‘Cầm lấy. Biết đâu nay mai còn cần đến’. Dù chưa ai biết ngày giải phóng sẽ đến lúc nào…”

Người lính ngụy ấy quỳ rạp xuống đất, không nói thành lời. Anh ta ôm đứa con, liêu xiêu bước vào rừng.

“Chuyện đó đã qua nửa thế kỷ rồi. Mỗi lần trở lại Ayun Pa, tôi đều cố tìm kiếm, hỏi thăm xem có ai từng nghe về một người lính mang con thơ đi xin sữa dọc đường 7 năm ấy. Nhưng chưa có câu trả lời. Có thể họ đã rời đi, hoặc sống ở đâu đó trong một đời khác. Nhưng tôi tin: nếu đứa bé ấy còn sống, thì trong người nó vẫn chảy dòng máu được giữ gìn bằng lòng nhân ái giữa chiến trường”, Đại tá Hoan nói.

Đường 7, với ông, không chỉ là một tuyến quân sự hay chiến tích. Đó là nơi người lính từng giương súng để bảo vệ Tổ quốc, nhưng cũng từng cúi xuống để che chắn cho một sinh linh nhỏ bé.