TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin để sáng lập, xây dựng và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành một Đảng cách mạng chân chính, kiên cường, giàu bản lĩnh và kinh nghiệm trong lãnh đạo cách mạng, thực hiện sứ mệnh lịch sử đối với đất nước và dân tộc.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn trăn trở, dành mối quan tâm đặc biệt đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Người sớm chỉ ra những nguy cơ bên trong đối với một Đảng cộng sản cầm quyền, nêu rõ các nguyên tắc xây dựng Đảng, các quy luật tồn tại và phát triển của Đảng nhằm xây dựng Đảng vững mạnh toàn diện.

Với một Đảng cầm quyền, việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng liên quan chặt chẽ đến sự ổn định và phát triển không chỉ ở trong Đảng mà còn đối với toàn xã hội. Người yêu cầu phải lựa chọn khâu quyết định, có trọng tâm, trọng điểm với nguyên tắc phải bắt đầu từ chỉnh đốn tư tưởng, rồi mới chỉnh đốn tổ chức.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Chỉnh Đảng phải làm từng bước, phải có trọng tâm:
- Chỉnh huấn cán bộ trước rồi mới chỉnh đốn chi bộ.
- Chỉnh đốn tư tưởng trước rồi mới chỉnh đốn tổ chức.
- Chỉnh huấn cán bộ cao cấp phải do Trung ương trực tiếp lãnh đạo vì đó là mấu chốt của việc chỉnh đốn toàn Đảng…”.

Tư tưởng Hồ Chí Minh chỉ ra mối quan hệ mật thiết giữa chỉnh đốn tư tưởng, chỉnh đốn tổ chức với chỉnh đốn tác phong, lề lối làm việc. Người yêu cầu phải chỉnh đốn tư tưởng và tác phong để sửa chữa những nhược điểm và khuyết điểm, phát huy ưu điểm, làm cho “mọi người, mọi việc dần tiến bộ hơn”. Những vấn đề liên quan đến tác phong, lề lối làm việc cần phải chỉnh đốn được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập là: lời nói đi đôi với việc làm, gắn bó chặt chẽ với quần chúng, tác phong làm việc, tác phong lãnh đạo, tác phong sinh hoạt. Nguyên tắc quan trọng nhất quy định tính hiệu quả trong việc tổ chức thực hiện đường lối, nghị quyết của Đảng là sự thống nhất giữa nói và làm, giữa nội dung nghị quyết và tính hiệu quả trong việc tổ chức thực hiện nghị quyết.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ Đảng Cộng sản Việt Nam “là một Đảng cầm quyền” để chỉ rõ nguồn gốc, bản chất và xác lập vị thế, vai trò của Đảng ta với tư cách là tổ chức đảng duy nhất trong hệ thống chính trị ở Việt Nam nắm giữ quyền lực lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Trong Di chúc, Người căn dặn: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền... Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.

Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là điều căn cốt nhất giúp Đảng ta trở thành một Đảng cộng sản cầm quyền, lãnh đạo cách mạng, “là đạo đức, là văn minh”.

Vấn đề xây dựng Đảng về đạo đức được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập ngay từ khi chuẩn bị thành lập Đảng cũng như trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Ngay sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành Đảng cầm quyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm phát hiện những nguy cơ trong nội bộ Đảng, trong đó, sự suy thoái của một số cán bộ, đảng viên có chức, có quyền trong bộ máy chính quyền cách mạng, chủ yếu là suy thoái về đạo đức, lối sống, bắt nguồn từ chủ nghĩa cá nhân.

Năm 1947, trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ những biểu hiện của căn bệnh chủ nghĩa cá nhân:
“- Bệnh kiêu ngạo phá hoại Đảng về tư tưởng, chính trị và tổ chức. Nó làm Đảng xa dân, kìm hãm sự tiến bộ.
- Bệnh địa phương cục bộ làm tổn hại lợi ích chung, phá vỡ sự điều hành quản lý vĩ mô.
- Óc bè phái làm nội bộ mất đoàn kết, làm Đảng mất cán bộ và hỏng việc, những người tài đức không được dùng nếu không là “cánh hẩu” với người lãnh đạo...
- Bệnh quân phiệt quan liêu là bệnh có nguồn gốc sâu xa, tồn tại dai dẳng và gây tác hại to lớn lâu dài. Đây là sự tha hóa của con người khi có quyền lực và lạm dụng quyền lực.
- Óc hẹp hòi thể hiện ở nhiều dạng vẻ khác nhau nhưng đều cản trở công việc chung, người hẹp hòi thì ít kẻ giúp, đoàn thể hẹp hòi thì không thể phát triển.
- Vô kỷ luật, kỷ luật không nghiêm, làm trái phép nước, coi thường pháp luật. Cán bộ mắc bệnh này làm dân mất lòng tin vào Đảng, vào Chính quyền, vào pháp luật.
- Ích kỷ, tham nhũng, hủ hóa là những căn bệnh nguy hiểm rất dễ mắc và rất phổ biến”.

Sau này, Người nhiều lần nhắc lại chủ đề chống chủ nghĩa cá nhân trong các tác phẩm: Phải tẩy sạch bệnh quan liêu (1950); Cần tẩy sạch bệnh quan liêu (1951); Thực hành tiết kiệm chống tham ô, lãng phí (1952); Đạo đức cách mạng (1958)... Chỉ mấy tháng trước khi đi xa, trong dịp kỷ niệm Ngày thành lập Đảng, Người viết bài “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” (đăng Báo Nhân Dân ngày 3/2/1969).

Chủ nghĩa cá nhân là nguồn gốc của những căn bệnh làm hư hỏng đội ngũ cán bộ, đảng viên. Hệ quả của tình trạng cán bộ bị "nhiễm bệnh", các tổ chức Đảng, Nhà nước và các đoàn thể nhân dân bị biến chất, pháp luật bị khinh nhờn, kỷ cương bị buông lỏng, đạo đức bị xuống cấp, dẫn đến nhân dân mất lòng tin vào Đảng, vào Chính phủ. Đây là nguy cơ làm cho Đảng mất dần tính cách mạng, tính trí tuệ, tính đạo đức, tính nhân dân ...

Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu một luận điểm quan trọng: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi con người ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”. Đây là lời cảnh tỉnh, có ý nghĩa sâu sắc đối với Đảng cộng sản, đối với mỗi cán bộ, đảng viên.

Chủ nghĩa cá nhân đặc biệt nguy hiểm và khó chống bởi đó là kẻ thù vô hình, diễn biến trong chính bản thân mỗi con người. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi chủ nghĩa cá nhân là giặc nội xâm, kẻ thù của những người cách mạng. Người nhận định: “Địch bên ngoài không đáng sợ. Địch bên trong đáng sợ hơn, vì nó phá hoại từ trong phá ra”. “Muốn đánh thắng kẻ địch bên ngoài, thì trước hết phải đánh thắng kẻ địch bên trong là chủ nghĩa cá nhân”.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân là cuộc đấu tranh gay go, quyết liệt, lâu dài và gian khổ không kém cuộc đấu tranh chống ngoại xâm. Bởi lẽ, chủ nghĩa cá nhân là kẻ thù không lộ diện, nó len lỏi trong tư tưởng, suy nghĩ và hành vi của mỗi cá nhân. Người so sánh: “Tư tưởng Cộng sản với tư tưởng cá nhân ví như lúa với cỏ dại. Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt được. Còn cỏ dại không cần chăm sóc cũng mọc lu bù. Tư tưởng Cộng sản phải rèn luyện gian khổ mới có được. Còn tư tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ”.

Nếu chủ nghĩa cá nhân tồn tại, sẽ làm tha hóa, biến chất cán bộ, đảng viên, suy yếu Đảng, giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Cán bộ, đảng viên giữ cương vị càng cao, quyền lực càng lớn mà mang nặng chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cơ hội, thực dụng thì càng nguy hiểm. Chủ tịch Hồ Chí Minh coi chống chủ nghĩa cá nhân là việc làm cần thiết, thường xuyên của những người cộng sản chân chính. Người khẳng định: "Bất kỳ bao giờ, bất kỳ việc gì đều phải tính đến lợi ích chung của Đảng, phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, trước hết, việc của cá nhân và lợi ích của cá nhân phải để lại sau".

Để “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, phương cách tốt nhất đối với mỗi cán bộ, đảng viên được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ là tự phê bình và phê bình thường xuyên, nghiêm túc, đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên hết. "Mỗi cán bộ, mỗi đảng viên mỗi ngày phải tự kiểm điểm, tự phê bình, tự sửa chữa như mỗi ngày phải rửa mặt. Được như thế thì trong Đảng sẽ không có bệnh mà Đảng sẽ mạnh khỏe vô cùng".

Khi nói đến việc chống chủ nghĩa cá nhân, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh là phải tăng cường kỷ luật Đảng, dựa vào dân; tăng cường hiệu lực pháp chế. Chống chủ nghĩa cá nhân trước hết phải chống từ trong Đảng và trong bộ máy chính quyền. Cùng với việc nhấn mạnh vai trò tự phê bình và phê bình của mỗi đảng viên, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ: "Để làm cho tất cả cán bộ, đảng viên xứng đáng là những chiến sĩ cách mạng, Đảng ta phải ra sức tăng cường giáo dục toàn Đảng về lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, về đường lối, chính sách của Đảng, về nhiệm vụ và đạo đức của người đảng viên. Phải thực hành phê bình và tự phê bình nghiêm chỉnh trong Đảng. Phải hoan nghênh và khuyến khích quần chúng thật thà phê bình cán bộ, đảng viên. Chế độ sinh hoạt của chi bộ phải nghiêm túc. Kỷ luật của Đảng phải nghiêm minh. Công tác kiểm tra của Đảng phải chặt chẽ”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao đạo đức của người cán bộ cách mạng. Người cho rằng, cán bộ chỉ có giác ngộ chính trị chưa đủ, mà còn phải thấm nhuần, tu dưỡng đạo đức cách mạng. Người viết: “Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một công việc to tát mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình hủ hóa, xấu xa thì còn làm nổi việc gì?”.

Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, người có đạo đức cách mạng thì nói phải đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức. Người khẳng định: "Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ yêu mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước". Người cho rằng, trước hết phải giáo dục bằng tấm gương của chính mình, sau đó mới giáo dục bằng lời nói để cảm hóa, giáo dục người khác theo phương châm “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”.

Không chỉ đề cao tầm quan trọng việc nêu gương của bản thân, Người còn yêu cầu mỗi cá nhân phải luôn luôn tự kiểm điểm, tự phê bình, những lời mình đã nói, những việc mình đã làm, để phát triển điều hay, sửa đổi khuyết điểm. Đồng thời, phải hoan nghênh người khác phê bình mình; việc gì cũng thiết thực, nói được, làm được. Người yêu cầu: “Cán bộ phải chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, óc nghĩ” và “Cán bộ, đảng viên, đoàn viên phải gương mẫu, phải thiết thực, miệng nói tay làm để làm gương cho nhân dân. Nói hay mà không làm thì vô ích”.

Trong đời sống hàng ngày, cái tốt và cái xấu, đạo đức và phi đạo đức luôn luôn đan xen. Chính vì vậy vừa phải xây dựng đạo đức mới, vừa phải chống những gì phi đạo đức. Muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích để xây. Hồ Chí Minh căn dặn toàn Đảng: "Phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng, bồi dưỡng tư tưởng tập thể, tinh thần đoàn kết, tính tổ chức và tính kỷ luật".

Tu dưỡng đạo đức là công việc phải làm bền bỉ suốt đời. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần chỉ rõ: Mỗi con người phải thường xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức như việc rửa mặt hàng ngày. Theo Người: "Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong". "Nói tóm tắt, thì đạo đức cách mạng là quyết tấm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất".

Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng là trung với nước, hiếu với dân; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; có tinh thần trách nhiệm với công việc; yêu thương con người; tinh thần quốc tế trong sáng. Những phẩm chất đó có mối quan hệ tác động qua lại biện chứng với nhau, thiếu một phẩm chất thì người cán bộ, đảng viên không thể làm tròn nhiệm vụ do Đảng và nhân dân giao phó.

Khi sức dân được huy động, được tổ chức, được tập hợp dưới sự lãnh đạo của Đảng thì trở thành sức mạnh vô địch. Những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng về chính trị và tổ chức từ năm 1947 đến nay vẫn giữ nguyên tính thời sự:

“Chúng ta phải kiên quyết bỏ sạch lối quan liêu, lối chật hẹp, lối mệnh lệnh. Chúng ta phải kiên quyết thực hành theo nguyên tắc sau đây:

1. Việc gì cũng phải học hỏi và bàn bạc với dân chúng, giải thích cho dân chúng.
2. Tin vào dân chúng. Đưa mọi vấn đề cho dân chúng thảo luận và tìm cách giải quyết. Chúng ta có khuyết điểm, thì thật thà thừa nhận trước mặt dân chúng. Nghị quyết gì mà dân chúng cho là không hợp thì để họ đề nghị sửa chữa. Dựa vào ý kiến của dân chúng mà sửa chữa cán bộ và tổ chức của ta”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhấn mạnh: “Chúng ta tuyệt đối không nên theo đuôi quần chúng. Nhưng phải khéo tập trung ý kiến của quần chúng, hóa nó thành cái đường lối để lãnh đạo quần chúng. Phải đem cách nhân dân so sánh, xem xét, giải quyết các vấn đề, mà hóa nó thành cách chỉ đạo nhân dân... “Phải đưa chính trị vào giữa dân gian”. Trước kia, việc gì cũng từ “trên dội xuống”. Từ nay việc gì cũng phải từ “dưới nhoi lên”. Làm như thế, chính sách, cán bộ và nhân dân sẽ nhất trí, mà Đảng ta sẽ phát triển rất mau chóng và vững vàng”.

Gắn bó mật thiết với nhân dân, đấu tranh vì lợi ích của nhân dân là mục đích hoạt động, là lý do để tồn tại và là lẽ sống của Đảng. Đảng trở thành đại biểu cho lợi ích của giai cấp và của nhân dân. Đây là điểm xuất phát và cũng là nội dung, là mục tiêu phấn đấu của Đảng.

Ngày xuất bản: tháng 7/2022
Tổ chức thực hiện: Phương Quyên
Nội dung: Phương Quyên, Ngô Vương Anh
Trình bày: Trung Hưng, Chí Trung
Ảnh: Duy Linh, Đăng Khoa, Thủy Nguyên, Đức Thuận, Báo Nhân Dân, TTXVN, Tư liệu