Các nhà báo chủ yếu sử dụng AI tạo sinh để soạn thảo và biên tập nội dung, phiên âm, kiểm tra thông tin và nghiên cứu. Các công cụ như ChatGPT, Grammarly, Otter, NotebookLM và Canva đã nhanh chóng trở nên thiết yếu đối với nhiều nhà báo, do khả năng tiết kiệm thời gian và tạo hiệu quả, đồng thời nâng cao ý tưởng và khả năng sáng tạo của họ. 

Như một nhà báo từ Ghana nói với Mạng lưới nhà báo quốc tế (ICFJ) rằng: "AI đã cải thiện đáng kể công việc của tôi. Nó đã hợp lý hóa nghiên cứu và cho phép tôi phân tích dữ liệu phức tạp một cách nhanh chóng và chính xác, đặc biệt là trong các lĩnh vực như nghiên cứu HIV và báo cáo về môi trường". 

Tuy nhiên, cuộc khảo sát cũng tiết lộ một thực tế khắc nghiệt: chỉ có 13% số người được hỏi cho biết tòa soạn của họ có chính sách sử dụng AI chính thức. Việc thiếu hướng dẫn có cấu trúc này đồng nghĩa với việc các nhà báo sử dụng công cụ AI một cách tự phát, tạo ra sự không nhất quán trong quá trình triển khai và làm dấy lên những lo ngại về đạo đức nghề nghiệp. 

Vậy AI đang được triển khai và sử dụng ra sao tại các tòa soạn, và con người đóng vai trò thế nào đối với các công cụ AI?

2. GenAI tham gia vào quảng cáo và đăng ký  

GenAI làm rất tốt các nhiệm vụ liên quan đến ngôn ngữ. Vì thế, lĩnh vực quảng cáo và tiếp thị — nơi sự sáng tạo bằng ngôn từ quan trọng hơn tính chính xác tuyệt đối — rõ ràng là “địa hạt trời sinh” của công nghệ này? Thực tế cho thấy rõ điều đó.

Publicis Media ước tính có 31% doanh nghiệp tiếp thị hiện đã sử dụng GenAI để tạo video ngắn. Tập đoàn Hearst Newspapers (Mỹ) đang sử dụng GenAI như một trợ lý cho đội ngũ quảng cáo, hỗ trợ cá nhân hóa các chiến dịch từ những cuộc gọi làm quen đầu tiên đến việc trình bày đề xuất và triển khai chiến dịch.  

The New York Times hài lòng với hiệu quả của thử nghiệm BrandMatch — một công cụ nhắm mục tiêu quảng cáo được hỗ trợ bởi GenAI. Sau khi chạy thử nghiệm beta với sáu thương hiệu thuộc các ngành như công nghệ, tài chính, hàng xa xỉ và các lĩnh vực khác, tờ báo hiện đang mời gọi thêm các nhà quảng cáo dùng thử BrandMatch.

“BrandMatch mang đến giải pháp cho một vấn đề phổ biến mà các nhà tiếp thị gặp phải: làm cách nào tiếp cận đúng đối tượng mục tiêu như đã mô tả trong bản tóm tắt, khi các cách nhắm mục tiêu truyền thống chỉ cung cấp một danh sách tiêu chí có sẵn để lựa chọn. Công cụ mới hoạt động khác biệt với các mô hình nhắm mục tiêu sẵn có nhờ khả năng tự động diễn giải bản tóm tắt và ghép nối nó với ngữ cảnh và đối tượng phù hợp nhất.”

Tại New Zealand, tập đoàn truyền thông Stuff từng gặp khó khăn với quy trình chào hàng nội dung tài trợ thủ công, tốn thời gian và chi phí cao khi thuê biên tập viên tự do. Nhóm quản lý đã tìm đến GenAI để hỗ trợ viết nội dung tài trợ trong các lĩnh vực như bất động sản và ô tô.

Tuy nhiên, cũng xuất hiện những câu chuyện cảnh báo liên quan đến việc ứng dụng AI trong quảng cáo theo ngữ cảnh một cách vô cảm. Đơn cử, BuzzFeed từng hiển thị với người đọc một bài viết về một người đàn ông tự tử và ngay sau đó lại gợi ý người đọc mua quần áo tương tự món đồ nạn nhân đã mặc.  

5. Tìm "kim" trong đống rơm  

AI tạo sinh đang trở thành công cụ không thể thiếu khi phải xử lý khối lượng lớn dữ liệu, hình ảnh và văn bản.

Chẳng hạn, The Washington Post phát triển công cụ AI mang tên Haystacker để phục vụ điều tra hơn 700 quảng cáo chính trị. Haystacker sử dụng khả năng xử lý hình ảnh của mô hình ngôn ngữ lớn để trích xuất các khung hình từ video quảng cáo, nhận diện văn bản hiển thị và ghi nhãn những vật thể có mặt trong đó. Thông tin hình ảnh và nội dung này sau đó được phân tích và xác minh bởi đội ngũ phóng viên. Công cụ này mất hơn một năm phát triển và có thể nhân rộng để phân tích bất kỳ bộ dữ liệu lớn nào.

Tương tự, VG (thuộc tập đoàn Schibsted) sử dụng AI để lướt qua 6.000 trang tài liệu, giúp phát hiện các cơ quan nhà nước tại Na Uy đã nhận được 88 cảnh báo về các vụ nhận con nuôi trái phép.

Tại Ba Lan, Wirtualna Polska dùng AI xét duyệt hơn 65.000 trang tài liệu tòa án, chứng minh vị huấn luyện viên đội tuyển bóng đá quốc gia có dính líu đến một bê bối dàn xếp tỷ số quy mô lớn.

Tại Philippines, phóng viên Jaemark Tordecilla của GMA News tạo ra một GPT tùy chỉnh có thể rà soát báo cáo kiểm toán nhà nước của sáu địa phương để tìm quy luật. Chỉ cần 16 giờ để xây dựng và tinh chỉnh, một nhà báo chia sẻ công cụ này giúp tiết kiệm đến 80% thời gian xử lý mỗi báo cáo.

Kết hợp GenAI với AI theo quy tắc (rule-based AI) và trí tuệ con người có thể tạo ra sức mạnh vượt trội. Ví dụ, Financial Times có thể dùng LLMs để phân loại thông tin từ khối dữ liệu khổng lồ, rồi tiếp tục dùng AI theo nguyên tắc để phân tích nhằm đảm bảo độ chính xác cao.

“Việc ‘twin’ (kết hợp) các công nghệ là nơi giá trị lớn nhất được tạo ra,” Liz Lohn, Giám đốc sản phẩm tại Financial Times, chia sẻ tại buổi họp trực tuyến INMA GenAI Town Hall.

7. Chống lại thông tin sai lệch và xây dựng lòng tin

Năm 2024 với nhiều sự kiện toàn cầu như bầu cử và Olympic, bóng tối của thông tin sai lệch đang bao trùm, thúc đẩy các chính phủ trên toàn thế giới báo động. Các công nghệ AI có khả năng tạo ra hình ảnh, âm thanh và video tổng hợp với độ chính xác cao, tạo điều kiện cho việc nhắm mục tiêu đến các nhóm nhân khẩu học cụ thể ở quy mô chưa từng có. Việc sử dụng nội dung bị thao túng pha trộn yếu tố xác thực và nhân tạo trong các chiến dịch chính trị đang nổi lên như một thách thức đáng kể. Một nghiên cứu ở Anh cho thấy 30% người trưởng thành hiếm khi đặt câu hỏi về tính xác thực của thông tin trực tuyến.

Trong bối cảnh này, các hoạt động kiểm tra thông tin và cách chúng được thiết lập để tiếp cận khán giả rộng nhất có thể là rất quan trọng.

Aos Fatos (Brazil): Sử dụng cách tiếp cận dựa trên dữ liệu và giải pháp tự động hóa. Radar là hệ thống giám sát thông tin sai lệch theo thời gian thực sử dụng thuật toán để quét các nền tảng, xác định từ khóa và mẫu ngôn ngữ liên quan đến các chiến dịch thông tin sai lệch. Escriba tự động phiên âm các tệp âm thanh và video lớn. Tổ chức này cũng sử dụng Fátima, một công cụ trên WhatsApp và Telegram cho phép người đọc xác minh thông tin.

BOOM (Ấn Độ): Mở rộng phạm vi các chủ đề được kiểm tra thông tin và vận hành đường dây nóng WhatsApp để kiểm chứng. Hoạt động bằng nhiều ngôn ngữ và có kế hoạch mở rộng. Tập trung vào phản hồi kịp thời và sản xuất các bài giải thích để đi trước các câu hỏi của độc giả.

Full Fact (Anh) đã phát triển một công cụ hỗ trợ AI để chống thông tin sai lệch, giúp các tổ chức kiểm tra thông tin sàng lọc dữ liệu trực tuyến và xác định thông tin sai lệch. The Newsroom, một startup AI, đang phát triển công nghệ để đối chiếu văn bản và các tuyên bố chính trị, xác định các nhóm ủng hộ/bác bỏ và làm nổi bật sự mâu thuẫn. 

Facts For Friends (Đức) tóm tắt các bản kiểm tra thông tin dài thành "bài ăn nhẹ" ngắn gọn cho mạng xã hội, xây dựng cộng đồng "người ảnh hưởng sự thật" (factfluencers). The Quint (Ấn Độ) sử dụng video cho các bản kiểm tra thông tin và tạo ra các trải nghiệm đa phương tiện nhập vai và câu đố (ví dụ: về nhận diện hình ảnh do AI tạo ra). Các trò chơi như Factitious, Fact-Check It! và Farzi cũng được sử dụng để giáo dục người dùng về thông tin sai lệch và cách xác định chúng.

* Tài liệu tham khảo: INMA, WAN-IFRA, FIPP