Việt Nam nghiêm túc triển khai các nghĩa vụ và cam kết quốc tế trong lĩnh vực quyền con người

Bảo đảm các quyền dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa¹¹

Nỗ lực phát triển kinh tế và bảo đảm sinh kế, tạo nền tảng cho việc thụ hưởng các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa: Việt Nam tiếp tục thực hiện mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo; hỗ trợ người nghèo vượt lên mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, nâng cao chất lượng cuộc sống. Quốc hội đã thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững giai đoạn 2021-2025, Đề án Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, với nhiều chính sách, biện pháp toàn diện, cụ thể. Chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam liên tục được cải thiện, đạt mức 0,706 vào năm 2020, thuộc nhóm các nước có mức phát triển cao của thế giới.

Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 11/NQ-CP ngày 30/1/2022 về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội và triển khai Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình, đồng thời tiến hành nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ vượt qua khó khăn như: cắt giảm 30% thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ; kéo dài thời gian miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp từ 1/1/2021 tới năm 2025 (miễn khoảng 7.500 tỷ đồng/năm, tương đương khoảng 332,5 triệu USD); giãn, hoãn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, tiền thuê đất và các chính sách nới lỏng về tín dụng của các ngân hàng.

An sinh xã hội¹²: Việt Nam tiếp tục chú trọng bảo đảm an sinh xã hội; thực hiện tốt chính sách đối với người có công; quan tâm chăm lo, trợ giúp các đối tượng yếu thế, nhất là người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt. Thu nhập bình quân của hộ nghèo tăng lên, đời sống của hộ nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội từng bước được cải thiện. Tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế tăng từ 81,7% năm 2016 lên 90,85% năm 2020. Các đối tượng chính sách như người có công, người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng kinh tế-xã hội khó khăn, trẻ em dưới 6 tuổi, người hơn 80 tuổi … được ngân sách nhà nước hỗ trợ mua bảo hiểm y tế (năm 2020, 99% người cao tuổi được cấp thẻ bảo hiểm y tế).

Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành các chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do dịch Covid-19 như việc ban hành các gói hỗ trợ 62.000 tỷ đồng (năm 2020, tương đương khoảng 2,75 tỷ USD) và 26.000 tỷ đồng (năm 2021, tương đương khoảng 1,15 tỷ USD) dành cho người khó khăn vì dịch Covid-19 cùng nhiều gói hỗ trợ cho các đối tượng cụ thể khác. Các tổ chức, cá nhân trong xã hội cùng chung tay hỗ trợ người dân vượt qua khó khăn.

Quyền sức khỏe, y tế¹³: Chất lượng dân số từng bước được cải thiện, tuổi thọ trung bình đến năm 2020 đạt 73,7 tuổi, tăng so với năm 2015 (73,3 tuổi).  Mạng lưới y tế cơ sở tiếp tục được duy trì rộng khắp trong cả nước, trong đó có vùng biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đặc biệt, trong thời gian phòng chống dịch Covid-19, y tế cơ sở đã có vai trò quan trọng trong phòng chống dịch và chăm sóc sức khỏe người dân, nhất là người cao tuổi, người mắc bệnh mãn tính tại cộng đồng.

Chính phủ Việt Nam bảo đảm tiêm vaccine phòng Covid-19 miễn phí cho người dân theo thứ tự ưu tiên theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Các biện pháp bảo đảm việc điều trị cho người mắc Covid-19 cũng đã được triển khai. Đặc biệt, trong giai đoạn đầu khi đại dịch lan nhanh ở Việt Nam, người mắc Covid-19 đã được điều trị miễn phí, bảo đảm cách ly tại khu điều trị để tránh lây lan ra cộng đồng.

Quyền giáo dục¹⁴: Luật Giáo dục quy định Nhà nước bảo đảm ngân sách chi cho giáo dục, đào tạo tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước. Nhà nước còn tạo điều kiện để người dân được học liên tục mọi nơi, học suốt đời dưới nhiều hình thức, như thực hiện các Đề án “Phát triển đào tạo từ xa giai đoạn 2015-2020”, Đề án “Xóa mù chữ đến năm 2020”. Trong giai đoạn 2012-2020 đã xóa mù chữ cho 295.308 người trong độ tuổi 15-60, nâng tỷ lệ biết chữ độ tuổi từ 15-60 là 97,85% và độ tuổi từ 15-35 là 99,3%. Việt Nam cũng đã ban hành nhiều chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho các nhóm yếu thế, trong đó tập trung hỗ trợ học sinh, sinh viên vùng dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, nhất là trong dịch Covid-19. Khi đại dịch bùng phát mạnh, Việt Nam đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm hạn chế đứt gãy các hoạt động giáo dục và việc thụ hưởng giáo dục của học sinh, sinh viên, trẻ em như chuyển sang hình thức học trực tuyến để thích nghi với điều kiện mới, tạo thuận lợi cho việc học tập, bảo đảm tiến độ và chất lượng chương trình giáo dục, triển khai hỗ trợ máy tính và các thiết bị công nghệ cho các học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, ở vùng dân tộc thiểu số.

Quyền nước sạch và vệ sinh¹⁵: Nước sạch và vệ sinh môi trường tại vùng nông thôn luôn được Chính phủ quan tâm và dành ưu tiên trong kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Các phong trào bảo vệ môi trường trong cộng đồng dân cư có sự chuyển biến tích cực, hiệu quả. Năm 2020, tỷ lệ hộ sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh tại Việt Nam đã đạt từ 95-100%, đạt mục tiêu mà Lộ trình thực hiện Mục tiêu Phát triển bền vững Việt Nam đến năm 2030 đề ra. Các chính sách, dự án về nước sạch và vệ sinh môi trường tại vùng nông thôn đã góp phần tích cực xóa đói giảm nghèo tại các địa phương.

Về quyền tiếp cận thông tin¹⁶: Việt Nam đã đạt những thành tựu đáng ghi nhận trong tăng cường việc tiếp cận thông tin rộng khắp của người dân, đặc biệt là người dân tại vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, biên giới, hải đảo.

Số lượng người dùng Internet ở Việt Nam là gần 70 triệu người, tăng 0,8% trong giai đoạn 2020-2021 (chiếm hơn 70% dân số), cao thứ 12 trên toàn thế giới và đứng thứ 6 trong tổng số 35 quốc gia/vùng lãnh thổ khu vực châu Á. Số lượng tài khoản mạng xã hội ở Việt Nam hiện nay là gần 76 triệu người, tăng gần 10 triệu  trong vòng 1 năm (tương đương 73,7% dân số). Tỷ lệ người Việt Nam sử dụng Internet hàng ngày lên tới 94%. Mạng lưới viễn thông tiếp tục được hiện đại hóa và phát triển rộng khắp với mức phủ sóng đạt 99,7% dân số, trong đó mạng 3G và 4G phục vụ 98% dân số.

Kể từ khi Luật An ninh mạng có hiệu lực thi hành từ năm 2019, các hành vi vi phạm pháp luật trên không gian mạng bị phát hiện, xử lý đã góp phần bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Theo báo cáo xếp hạng An toàn an ninh mạng toàn cầu (GCI) năm 2020 do Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) công bố mới đây, Việt Nam đã tăng 25 bậc trong 2 năm, vươn lên vị trí thứ 25 trong tổng số 194 quốc gia, vùng lãnh thổ và đứng thứ 7 trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương và thứ 4 trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Tháng 8/2020, Việt Nam đã khởi động Cổng dữ liệu quốc gia để làm điểm đầu mối trên Internet phục vụ việc công bố dữ liệu mở, cung cấp thông tin, chia sẻ dữ liệu của cơ quan nhà nước; cung cấp các tài liệu, dịch vụ, công cụ, ứng dụng xử lý, khai thác dữ liệu được công bố bởi các cơ quan nhà nước. Hiện Cổng dữ liệu quốc gia Việt Nam đã công khai 10.595 bộ dữ liệu mở, tăng cường minh bạch dữ liệu và quyền của người dân, doanh nghiệp trong khai thác, sử dụng dữ liệu cơ quan nhà nước phục vụ phát triển kinh tế, văn hóa.

Hiện nay, Việt Nam tiếp tục hoàn thiện và đưa vào vận hành thử nghiệm Cổng thông tin điện tử phổ biến giáo dục pháp luật quốc gia nhằm cung cấp thông tin pháp luật phục vụ nhu cầu tìm hiểu, tra cứu, phản hồi của người dân, doanh nghiệp.

Về quyền tự do lập hội¹⁷: Dự án Luật về hội đang trong quá trình nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện. Tính đến tháng 12/2021, Việt Nam có 93.425 hội¹⁸, trong đó có các tổ chức, hiệp hội của thanh niên, phụ nữ, công nhân, nông dân, người cao tuổi, người khuyết tật, các hội từ thiện, các tổ chức khoa học, nghề nghiệp, tổ chức phi chính phủ… Các hội tham gia tích cực vào đời sống xã hội, tham gia đóng góp ý kiến xây dựng pháp luật, thể chế, triển khai các chính sách phát triển kinh tế xã hội, hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương, thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, bảo đảm quyền con người.

Về quyền tự do báo chí, biểu đạt: Tính đến hết năm 2021, Việt Nam có 816 cơ quan báo chí, trong đó có 230 báo, tạp chí thực hiện hai loại hình in và điện tử, 557 cơ quan báo chí in, 29 cơ quan báo chí điện tử; 72 cơ quan có giấy phép hoạt động phát thanh truyền hình; 79 kênh phát thanh và 198 kênh truyền hình trong nước, 54 kênh truyền hình nước ngoài được biên tập để cung cấp trên dịch vụ truyền hình của Việt Nam; 9.792 đài truyền thanh cơ sở.

Việt Nam đã ban hành nhiều quy định nhằm bảo vệ nhà báo và phóng viên trước mọi hình thức phân biệt đối xử và bạo lực như việc ban hành Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, hoạt động xuất bản năm 2020, trong đó quy định xử phạt đối với các hành vi cản trở trái pháp luật hoạt động báo chí. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng thúc đẩy xây dựng hành lang pháp lý trong xử lý thông tin vi phạm pháp luật, bảo đảm nguồn thông tin lành mạnh trong xã hội, xác lập rõ và minh bạch hơn các nghĩa vụ và quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận phù hợp với các chuẩn mực quốc tế, từ đó nâng cao nhận thức và ý thức pháp luật của người dân và cán bộ, công chức, nhà báo, hạn chế các vi phạm.

Tự do tôn giáo, tín ngưỡng¹⁹: Việt Nam hiện có 43 tổ chức thuộc 16 tôn giáo được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận và có hàng ngàn nhóm sinh hoạt tôn giáo tập trung độc lập được đăng ký sinh hoạt tôn giáo. Việt Nam hiện có 62 cơ sở đào tạo tôn giáo thuộc Phật giáo, Công giáo, Tin lành, Cao Đài và Phật giáo Hòa Hảo. Hằng năm hơn 10.000 người tham dự các khóa đào tạo, bồi dưỡng thần học, giáo lý do các tổ chức tôn giáo tổ chức.

Trong những năm gần đây, đặc biệt sau khi triển khai Luật Tín ngưỡng, tôn giáo, hoạt động quan hệ quốc tế của các tổ chức, cá nhân tôn giáo diễn ra hết sức sôi nổi, phong phú về cấp độ, số lượng và phạm vi hoạt động. Nhiều hoạt động tôn giáo quốc tế lớn như Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc VESAK 2019, Tổng hội dòng Đa Minh thế giới… đã được đăng cai và tổ chức thành công tại Việt Nam. Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung²⁰, mời chức sắc nước ngoài hoặc chức sắc Việt Nam giảng đạo, cho phép nhập khẩu văn hóa phẩm tôn giáo từ nước ngoài vào Việt Nam… Những điểm mới trong Luật Tín ngưỡng, tôn giáo cũng giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo của các tổ chức, cá nhân tôn giáo²¹.

Về vấn đề thi hành án hình sự và tố tụng hình sự: Sau khi Luật Thi hành án hình sự năm 2019 được thông qua, nhiều VBQPPL liên quan đã được sửa đổi, bổ sung theo hướng toàn diện, phù hợp Luật, đặc biệt là Nghị định 133/2020/NĐ-CP ngày 09/11/2020 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thi hành án hình sự và Nghị định 133/2021/NĐ-CP ngày 14/12/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 120/NĐ-CP ngày 06/11/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam với những điều chỉnh theo hướng tăng quyền lợi của người bị tạm giữ, tạm giam và người chấp hành án hình sự²². Việt Nam chỉ áp dụng án tử hình²³ với các tội phạm nghiêm trọng nhất trên cơ sở quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản liên quan. Nhiều biện pháp đang được Chính phủ triển khai để tăng cường việc tiếp cận pháp lý đối với người dân, bảo đảm thủ tục tố tụng hình sự, quyền tiếp cận luật sư. Các hoạt động hợp tác quốc tế để nghiên cứu về vấn đề án tử hình, khả năng xem xét gia nhập Nghị định thư không bắt buộc thứ hai của Công ước ICCPR về bãi bỏ án tử hình cũng được tiến hành hiệu quả với sự tham gia của giới học giả về pháp luật, các tổ chức phi chính phủ, các đối tác quốc tế và sự hỗ trợ của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và các đối tác khác.