XÂY DỰNG NỀN QUỐC PHÒNG TOÀN DÂN VÀ LỰC LƯỢNG VŨ TRANG NHÂN DÂN NHỮNG NĂM ĐẦU ĐẤT NƯỚC THỐNG NHẤT

Trải qua hàng ngàn năm đấu tranh chống giặc ngoại xâm giành, giữ nền độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, dân tộc Việt Nam đã tích lũy được nhiều tri thức và kinh nghiệm quân sự phong phú, hình thành và phát triển nghệ thuật quân sự rất độc đáo, sáng tạo, mang đậm dấu ấn văn hóa, tư chất và trí tuệ Việt Nam.

“Những trì trệ trong công tác đảng, công tác chính trị ở các đơn vị dẫn tới nhiều tâm tư nguyện vọng đúng đắn của bộ đội chậm được giải quyết, những biểu hiện sai trái không được đấu tranh ngăn chặn kịp thời. Vì thế, ở các đơn vị ngày càng tăng số quân nhân băn khoăn, kém phấn khởi, không yên tâm làm nhiệm vụ... Số quân nhân sa sút phẩm chất cách mạng, tha hoá về đạo đức lối sống, vụ lợi thu vén cá nhân, buôn bán đổi chác, chiếm tài sản chung làm của riêng, giao du vô nguyên tắc, vi phạm kỷ luật và pháp luật ngày càng nhiều trong đó có cả cán bộ và đảng viên ở các cấp. Những biểu hiện tiêu cực, thoái hoá đó đã làm phai nhạt tình đồng chí, đồng đội; làm hoen ố bản chất cách mạng và truyền thống tốt đẹp của quân đội, gây ảnh hưởng xấu về chính trị trong quần chúng”¹.

Trước tình hình đó, Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng chủ động đề ra nhiều biện pháp thực hiện công tác tư tưởng trong giai đoạn cách mạng mới, nâng cao quyết tâm xây dựng chủ nghĩa xã hội, ý thức xây dựng nền quốc phòng toàn dân, tăng cường sức mạnh lực lượng vũ trang bảo vệ Tổ quốc. Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tiến hành các đợt sinh hoạt chính trị rộng lớn, quán triệt các quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về các lĩnh vực của đời sống xã hội, chính trị, kinh tế, văn hoá, quân sự, quốc phòng, an ninh được đề ra trong các chỉ thị, nghị quyết, trọng tâm là Nghị quyết Hội nghị lần thứ 24 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá III (9/1975).

Trong quân đội, ngay sau khi đất nước thống nhất, Tổng cục Chính trị đã điện gửi bí thư đảng ủy, chính ủy và chủ nhiệm chính trị các đơn vị trực thuộc Quân ủy Trung ương, nêu rõ: Cần tiến hành giáo dục chính trị, làm chuyển biến một bước nhận thức tư tưởng của bộ đội trước tình hình mới. Nhanh chóng điều chỉnh sắp xếp cán bộ, kiện toàn tổ chức, cải tiến phương pháp và hình thức hoạt động cho phù hợp với tình hình mới, bảo đảm làm tròn nhiệm vụ được giao.

Từ ngày 13 đến ngày 18/10/1975, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng tổ chức Hội nghị cán bộ cao cấp toàn quân quán triệt Nghị quyết Hội nghị lần thứ 24 Ban Chấp hành Trung ương Đảng “Về tình hình và nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới”; đồng thời thống nhất những vấn đề lớn của kế hoạch quân sự 5 năm (1976-1980). Tiếp đó, ngày 24/10/1975, Quân ủy Trung ương chỉ thị tiến hành đợt sinh hoạt chính trị ở tất cả các cấp trong quân đội, học tập quán triệt tình hình nhiệm vụ của cách mạng cả nước, nhiệm vụ quân sự trong thời kỳ mới.

Ngày 10/12/1975, Thường vụ Quân ủy Trung ương ra Chỉ thị số 226/QUTW “Về nâng cao ý thức tổ chức và kỷ luật, khắc phục những hiện tượng tiêu cực trong quân đội”, trong đó nhấn mạnh: Cần tăng cường giáo dục và quản lý chặt chẽ hơn nữa việc chấp hành kỷ luật của bộ đội, có biện pháp hiệu quả, phù hợp với từng địa phương, từng đơn vị, từng đối tượng, tránh chủ quan, đơn giản trong tổ chức biên chế và giảm quân số. Đợt sinh hoạt chính trị rộng lớn quán triệt Nghị quyết lần thứ 24 Ban Chấp hành Trung ương Đảng và các nghị quyết của Bộ Chính trị đã góp phần quan trọng, tạo sự chuyển biến về nhận thức tư tưởng, ý thức trách nhiệm và hành động trong mọi cấp, mọi ngành, mọi lực lượng trên các lĩnh vực, đặc biệt đã làm chuyển biến, thống nhất và đề cao ý thức xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân và xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân trước yêu cầu của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thống nhất.

Đến cuối năm 1975, nhận thức rõ yêu cầu nhiệm vụ xây dựng đất nước, trong đó có nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đã nỗ lực phấn đấu, điều chỉnh được một bước về thế chiến lược phòng thủ đất nước, tạo cơ sở quan trọng để tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ trong những năm tiếp theo.

Sang năm 1976, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đẩy mạnh hoạt động về mọi mặt trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội với khẩu hiệu: “Tất cả cho sản xuất, tất cả để xây dựng chủ nghĩa xã hội, tất cả vì Tổ quốc giàu mạnh, vì hạnh phúc của nhân dân”. Đối với nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, tiếp tục được đẩy mạnh với khí thế mới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân một di sản tư tưởng cách mạng lớn. Học tập, vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối quân sự của Đảng, kế thừa và phát triển tư tưởng quân sự dân tộc, cùng những tác phẩm lý luận của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân dồn tâm sức nghiên cứu, phấn đấu trong bước ngoặt cách mạng chuyển sang giai đoạn mới.

Đồng chí Lê Duẩn, Tổng Bí thư (từ tháng 12/1976) đã viết tác phẩm Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam¹. Tác phẩm này là cơ sở lý luận quan trọng làm căn cứ cho Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Nhà nước hoạch định đường lối, chính sách cách mạng, để cán bộ, đảng viên, toàn dân và toàn quân học tập, nâng cao nhận thức và quán triệt sâu sắc hơn nữa đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về các lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự, quốc phòng, an ninh.

Ngày 15/01/1976, Quốc hội, Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa công bố Lệnh tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho 54 đơn vị và 42 cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam lập nhiều thành tích chiến đấu và phục vụ chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tháng 4/1976, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Quân uỷ Trung ương, Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng viết bài: “Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa”¹. Đại tướng tập trung luận giải, làm sáng tỏ những quan điểm của Đảng và Nhà nước về xây dựng nền quốc phòng toàn dân trong giai đoạn mới ở nước ta, nhằm góp phần giải quyết những nhiệm vụ thực tiễn của sự nghiệp củng cố quốc phòng, đồng thời góp phần chuẩn bị bước đầu cho việc giải quyết những nhiệm vụ lâu dài của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Đại tướng nêu rõ: Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh là một nhiệm vụ rất quan trọng trong giai đoạn tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay. Đó là một vấn đề cơ bản thuộc về đường lối và nhiệm vụ chính trị, đường lối và nhiệm vụ quân sự của Đảng trong thời kỳ hoà bình, xây dựng đất nước.

Sau khi phân tích sâu sắc các vấn đề về mục đích, bản chất, sức mạnh, ý nghĩa của nền quốc phòng, Đại tướng nhấn mạnh: “Trong sự nghiệp củng cố quốc phòng, cần giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa xây dựng lực lượng thường trực với xây dựng lực lượng hậu bị, giữa xây dựng lực lượng vũ trang làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời bình với xây dựng lực lượng tiềm tàng về mọi mặt của đất nước, sẵn sàng được động viên trong thời chiến; phải kết hợp chặt chẽ yêu cầu thời bình với yêu cầu thời chiến”.

Tiếp đó, Đại tướng chỉ rõ “Xây dựng nền quốc phòng toàn dân là phải xây dựng cả tiềm lực chính trị và tinh thần, tiềm lực kinh tế và khoa học, tiềm lực quân sự, phát triển khoa học và nghệ thuật quân sự... Những tiềm lực đó đều có vai trò hết sức quan trọng, có mối quan hệ mật thiết với nhau và tác động qua lại lẫn nhau”¹.

Tiếp đó, bài nói chuyện của đồng chí Lê Duẩn - Bí thứ thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng vào tháng 7/1976 tại Hội nghị cán bộ học tập Nghị quyết Bộ Chính trị về những công tác trước mắt ở miền Nam, nêu rõ tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân và lực lượng vũ trang nhân dân trong giai đoạn cách mạng mới, chỉ rõ: “Tuy đất nước đã hoà bình, nhưng chúng ta phải luôn luôn coi trọng sự nghiệp củng cố quốc phòng, phải duy trì đội quân thường trực mạnh để sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc. Nhiệm vụ củng cố quốc phòng phải kết hợp chặt chẽ với nhiệm vụ trung tâm của cả nước là ra sức khôi phục và phát triển kinh tế, đẩy mạnh công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Vì vậy, quân đội ta phải làm hai nhiệm vụ:

Một là, xây dựng quân đội chính quy, hiện đại và tiến hành phòng thủ đất nước vững chắc.

Hai là, xây dựng kinh tế để góp phần nhanh chóng hàn gắn vết thương chiến tranh và xây dựng đất nước phồn vinh”¹.

Tác phẩm Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam và Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa cùng nhiều tác phẩm khác của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã góp phần làm phong phú kho tàng lý luận cách mạng Việt Nam, trong đó có vấn đề về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân ngày càng vững mạnh, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Trên cơ sở những kết quả đã đạt được cuối năm 1975, trong những tháng đầu năm 1976, các lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân giữ vai trò lực lượng nòng cốt xây dựng nền quốc phòng toàn dân, tiếp tục đẩy mạnh chấn chỉnh lực lượng, kiện toàn tổ chức biên chế, xây dựng chính quy, hiện đại, tăng cường phòng thủ trên các địa bàn trọng yếu của đất nước.

Để thống nhất sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và chỉ huy của Bộ Tổng Tư lệnh đối với lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân trên toàn quốc, ngày 07/7/1976, Trung ương Đảng và Chính phủ quyết định giải thể Trung ương Cục miền Nam và Bộ Tư lệnh Miền, tổ chức thành ba quân khu 5, 7, 9. Cùng thời gian này, Quân giải phóng miền Nam Việt Nam hoàn thành nhiệm vụ giải phóng dân tộc trở lại với tên gọi Quân đội nhân dân Việt Nam. Lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân thực hiện các chế độ, chính sách của Đảng và Nhà nước ban hành thống nhất trên toàn quốc.

Hệ thống cơ quan chính trị các cấp trong toàn quân được kiện toàn tổ chức biên chế, đáp ứng với chức năng, nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Tiếp đó, Tổng cục Chính trị kiện toàn tổ chức biên chế Cục Văn hoá, Phòng Quản lý giáo dục, Toà soạn Tạp chí Quân đội nhân dân (nay là Tạp chí Quốc phòng toàn dân), Ban Tổng kết công tác đảng, công tác chính trị, Ban biên soạn giáo khoa chính trị. Đến thời điểm này, toàn quân có 18 cục chính trị, 116 phòng chính trị, 556 ban chính trị, biên chế 12.942 sĩ quan, hạ sĩ quan chiến sĩ, công nhân viên. Được Bộ Chính trị và Quân uỷ Trung ương phê chuẩn, Tổng cục Chính trị ban hành Quy định nhiệm vụ, chức trách của thủ trưởng chính trị và cơ quan chính trị các cấp trong Quân đội nhân dân Việt Nam (gồm 4 tập) thực hiện thống nhất trong toàn quân.

Hưởng ứng phong trào thi đua quyết thắng với khẩu hiệu: “Toàn quân hăng hái thi đua quyết thắng, ra sức xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, xây dựng đất nước, vì Tổ quốc giàu mạnh, vì hạnh phúc của nhân dân”, do Quân uỷ Trung ương phát động, toàn quân tiến hành huấn luyện theo phương châm: Cơ bản, hệ thống, thống nhất, toàn diện nhằm rèn luyện cho bộ đội bản lĩnh chiến đấu vững vàng, sử dụng thành thạo các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại và tương đối hiện đại của ta, cũng như mới thu được của địch; đồng thời huấn luyện bảo đảm sẵn sàng chiến đấu thường xuyên đối với các quân khu, quân đoàn, quân chủng, binh chủng, nhất là đơn vị ở khu vực trọng điểm. Công tác chuẩn bị huấn luyện được triển khai trong toàn quân.

Cùng thời gian này, Bộ Quốc phòng chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh công tác tổng kết kinh nghiệm huấn luyện, chiến đấu trong 30 năm chiến tranh giải phóng chống Pháp và chống Mỹ, sơ kết khoá huấn luyện đầu tiên trong thời bình những tháng cuối năm 1975; đồng thời tập trung biên soạn, chỉnh lý hệ thống tài liệu huấn luyện quân sự thống nhất toàn quân.

Các tổng cục, quân khu, quân đoàn, quân chủng, binh chủng, các học viện, nhà trường tiến hành tổng kết ở từng cấp. Tổng cục Chính trị hoàn thành tổng kết công tác đảng, công tác chính trị trong kháng chiến chống thực dân Pháp và chuẩn bị tổng kết công tác quan trọng này trong kháng chiến chống Mỹ. Ban Nghiên cứu Lịch sử quân đội thuộc Tổng cục Chính trị sau khi hoàn thành tập I, triển khai nghiên cứu biên soạn Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam tập II trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975). Bộ Tổng Tham mưu triển khai nhiều đề tài khoa học về các ngành tham mưu tác chiến, huấn luyện, tổ chức lực lượng, cơ yếu, bản đồ quân sự. Tổng cục Hậu cần tổ chức hội nghị hậu cần toàn quân (02/1976) quán triệt chỉ thị của Quân uỷ Trung ương về quản lý vật tư, tài sản, chiến lợi phẩm; đánh giá thành tích của ngành trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và bàn phương hướng công tác hậu cần 5 năm (1976-1980).

Bộ Quốc phòng chỉ đạo Cục Tài chính tổ chức hội nghị tài chính toàn quân (3/1976) tổng kết kinh nghiệm trong kháng chiến chống Mỹ và bàn công tác tài chính trong tình hình mới với phương hướng, nhiệm vụ của ngành phải bảo đảm tốt nhất cho quân đội thực hiện các nhiệm vụ củng cố tổ chức, xây dựng lực lượng, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, giải quyết hậu quả chiến tranh, tham gia xây dựng kinh tế. Tổng cục Kỹ thuật lập đề án Khai thác sử dụng trang bị kỹ thuật của quân đội đáp ứng cho những nhu cầu trước mắt và lâu dài của quân đội. Các quân khu, quân đoàn, quân chủng, binh chủng, các học viện, viện, nhà trường quân đội tiến hành thực hiện nhiều đề tài khoa học các cấp phục vụ công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng kinh tế.

Các học viện, nhà trường quân đội kiện toàn đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, cơ sở vật chất, tiếp nhận học viên, chuẩn bị tiến hành đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo kế hoạch được giao. Các học viện, nhà trường đang huấn luyện theo kế hoạch trước đây tiếp tục huấn luyện hết chương trình, không tổ chức cho học viên ra trường sớm như dự định trong chiến tranh. Hệ thống nhà trường ngoài quân đội tiếp nhận học viên do quân đội cử đi học. Ngày 22/6/1976, tại Trường Sĩ quan Lục quân 1, Bộ Tổng Tham mưu mở lớp tập huấn cho cán bộ cao cấp, trung cấp toàn quân về tổ chức, phương pháp huấn luyện một số vấn đề về điều lệnh, chiến thuật, kỹ thuật, binh chủng, thể dục thể thao.

Đối với các đơn vị trực tiếp làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu tiến hành huấn luyện theo các nội dung quy định của Bộ, đồng thời căn cứ vào nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu của đơn vị, huấn luyện bổ sung những nội dung kỹ thuật, chiến thuật cá nhân và phân đội nhỏ, đẩy mạnh giáo dục chấp hành điều lệnh, điều lệ, chế độ, tư thế, lễ tiết, tác phong quân nhân. Các đơn vị chuyên làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế tổ chức huấn luyện theo ặc điểm nhiệm vụ của đơn vị, chú trọng huấn luyện chấp hành điều lệnh, điều lệ, kỷ luật quân đội. Chiến sĩ mới các đơn vị được huấn luyện theo chỉ thị của Bộ Tổng Tham mưu (11/8/1976). Đây là lần đầu tiên quân đội tuyển quân và huấn luyện một số quân lớn trên phạm vi cả nước và tất cả các đơn vị được huấn luyện theo chương trình thống nhất, gồm cả chính trị, quân sự và hậu cần. Cán bộ các cấp chú trọng huấn luyện tại trường kết hợp với huấn luyện tại chức, học tập bồi dưỡng văn hoá, đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, quản lý, chỉ huy bộ đội.

Mùa huấn luyện quân sự năm 1976 kết thúc. Toàn quân cơ bản hoàn thành chương trình, nội dung huấn luyện do Bộ đề ra. Một trong những kết quả nổi bật của công tác huấn luyện là hiện tượng vi phạm kỷ luật quân đội, nhất là những vi phạm nghiêm trọng đã giảm rõ rệt. Bản lĩnh chính trị, trình độ chính quy, hiện đại, khả năng sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu được nâng cao, bảo đảm cho quân đội hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng đất nước, từ tháng 12/1975, Quốc hội và Chủ tịch nước quyết định bãi bỏ Lệnh tổng động viên cục bộ (ban hành ngày 21/4/1965) để thực hiện tuyển quân thời bình; sửa đổi, bổ sung Luật nghĩa vụ quân sự (ban hành ngày 10/4/1965). Nhà nước quy định quân nhân dự bị loại 1 (18 đến 35 tuổi) và loại 2 (18 đến 25 tuổi). Lực lượng dự bị động viên được đăng ký, quản lý, huấn luyện và tuyển quân thực hiện theo chế độ thời bình thống nhất trên cả nước. Chế độ phục viên, xuất ngũ, chuyển ngành của quân nhân đã hoàn thành nghĩa vụ phục vụ trong quân đội được thực hiện thống nhất theo luật định hiện hành.

Lực lượng dân quân tự vệ được tổ chức ở tất cả các đơn vị hành chính sự nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất, cơ quan, trường học. Dân quân tự vệ vừa sản xuất, vừa tham gia công tác quốc phòng, an ninh ở địa phương. Đến cuối năm 1976, hầu hết các phường, khóm ở miền Nam có từ 1 tổ đến 1 tiểu đội du kích, tự vệ. Ở miền Bắc, các huyện Quỳnh Lưu (Nghệ Tĩnh), Nam Ninh (Hà Nam Ninh), Tiền Hải (Thái Bình), Khu công nghiệp gang thép Thái Nguyên (Bắc Thái) được chọn làm thí điểm nghiên cứu xây dựng tổ chức lực lượng dân quân tự vệ phù hợp với quy mô sản xuất công nghiệp và nông nghiệp theo hướng tiến lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Lực lượng dân quân tự vệ biển được xúc tiến xây dựng ở những địa phương ven biển, trong những ngành và đơn vị hoạt động, sản xuất trên biển.

Trước yêu cầu của nhiệm vụ xây dựng kinh tế đất nước trong điều kiện mới, Đảng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo một bộ phận lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân tham gia xây dựng kinh tế, góp phần khắc phục hậu quả nặng nề của chiến tranh, nhanh chóng ổn định đời sống nhân dân, tạo cơ sở để tiếp tục phát triển kinh tế những năm tiếp theo. Lực lượng quân đội tham gia xây dựng kinh tế đã hình thành từ trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Sau chiến tranh, Bộ Quốc phòng căn cứ vào quyết nghị của Bộ Chính trị và Quân uỷ Trung ương, căn cứ vào kế hoạch nhà nước 5 năm (1976-1980) và những đề xuất của các cơ quan chức năng, chủ yếu của Tổng cục Hậu cần để tổ chức và triển khai lực lượng quân đội làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế. Đến cuối năm 1975, Bộ Quốc phòng đã ấn định 250.000 quân là lực lượng chuyên làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế của quân đội. Các đơn vị làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu cũng tham gia lao động sản xuất phù hợp với đặc điểm từng cơ quan, đơn vị.

Ngày 31/3/1976, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 250/NQ-TW Về vấn đề quân đội làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế, xác định: Đi đôi với nhiệm vụ bảo vệ đất nước, nhiệm vụ xây dựng kinh tế, xây dựng đất nước là một nhiệm vụ chính trị to lớn hiện nay của quân đội ta; đó là nhiệm vụ của toàn quân. “Cùng với việc thực hiện đầy đủ yêu cầu xây dựng quân đội chính quy, hiện đại và sẵn sàng chiến đấu bảo vệ đất nước, phải huy động mọi khả năng về lực lượng, thời gian, vật tư, thiết bị,... của quân đội có thể huy động được để làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế”¹. Để phát huy mức cao nhất khả năng lao động sáng tạo của toàn quân trong điều kiện cụ thể, “Quân đội làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế theo các quy mô lớn, vừa và nhỏ, phấn đấu theo hướng tiến lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa, kết hợp cơ giới, nửa cơ giới với thủ công, phấn đấu theo hướng đẩy mạnh cơ giới hoá; làm ở tất cả các vùng, chú trọng những vùng chiến lược quan trọng có nhiều khó khăn trong việc điều động lực lượng lao động tới; tập trung làm những việc lớn có yêu cầu chuyên môn kỹ thuật để có điều kiện nâng cao trình độ hiểu biết về kinh tế và kỹ thuật của cán bộ, chiến sĩ”².

Quân ủy Trung ương xác định: Các cấp uỷ đảng phải tích cực lãnh đạo quân đội tham gia xây dựng kinh tế trên quy mô lớn, góp phần đẩy mạnh công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa; trên cơ sở đó mà xây dựng một nền công nghiệp quốc phòng lớn mạnh, xây dựng lực lượng vũ trang hiện đại. Đây vừa là một nhiệm vụ chiến lược cơ bản lâu dài của quân đội ta, vừa là một nhiệm vụ thuộc về bản chất của quân đội cách mạng, của chế độ xã hội chủ nghĩa. Ngày 19/4/1976, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng tổ chức Hội nghị cán bộ cao cấp toàn quân nghiên cứu quán triệt Nghị quyết Bộ Chính trị Về vấn đề quân đội làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế. Tại Hội nghị, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Quân ủy Trung ương, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nêu rõ vị trí, mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ của lực lượng vũ trang, quân đội trong thời kỳ mới: Sẵn sàng chiến đấu bảo vệ đất nước là nhiệm vụ chiến lược hàng đầu, quan trọng bậc nhất. Xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội là nhiệm vụ chiến lược cơ bản, rất quan trọng của quân đội. Đại tướng nhấn mạnh: Cán bộ chủ trì, chỉ huy, lãnh đạo và các cấp phải thông suốt nhiệm vụ; cán bộ toàn quân đi đôi với học tập quân sự, nhất thiết phải học tập kinh tế, cán bộ cao cấp mà không hiểu kinh tế thì không bao giờ làm nhiệm vụ của mình tốt được. Nên bản thân quân đội phải mở trường lớp bồi dưỡng, đào tạo cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý kinh tế và gửi một số sang đào tạo ở các trường của Nhà nước¹.

Thực hiện chủ trương của Đảng, các lực lượng vũ trang nhân dân thực hiện nhiệm vụ xây dựng kinh tế triển khai xây dựng trên các lĩnh vực, khắp mọi miền và ở hầu hết các ngành kinh tế quan trọng của đất nước (nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, thuỷ lợi, xây dựng cầu, đường, xây dựng cơ bản công nghiệp và dân dụng...). Các nhà máy, xí nghiệp quốc phòng do Tổng cục Kỹ thuật quản lý tập trung bảo đảm vũ khí, trang bị cho lực lượng vũ trang và dành một phần năng lực để làm một số mặt hàng dân dụng do Nhà nước đặt hàng, góp phần giải quyết khó khăn đời sống của nhân dân và lực lượng vũ trang. Các đơn vị sẵn sàng chiến đấu tận dụng đất đai thuộc diện đơn vị quản lý, đồng thời quan hệ với chính quyền địa phương nơi đóng quân để xin đất tăng gia (trồng trọt, chăn nuôi), tự túc một phần lương thực, thực phẩm cho đơn vị, góp phần cải thiện một bước đời sống của bộ đội.

Để đáp ứng yêu cầu quân đội tham gia xây dựng kinh tế ngày càng lớn, ngày 04/5/1976, Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị định số 59/CP thành lập Tổng cục Xây dựng kinh tế trực thuộc Bộ Quốc phòng, có chức năng, nhiệm vụ giúp Bộ Quốc phòng lập kế hoạch và chỉ đạo lực lượng quân đội tham gia xây dựng kinh tế; xây dựng các đơn vị chuyên làm kinh tế; thay mặt Bộ Quốc phòng quan hệ với các cơ quan ngoài quân đội; chấp hành các chế độ kinh doanh, hạch toán kinh tế, các chính sách của Nhà nước và quân đội. Cơ cấu tổ chức cơ quan Tổng cục Xây dựng kinh tế và các đầu mối trực thuộc Tổng cục được xây dựng trên cơ sở cơ quan và đơn vị thuộc Bộ Tư lệnh 559, một số đơn vị thuộc Tổng cục Hậu cần và Bộ Tư lệnh Công binh.

Bộ Quốc phòng quy định cấp quân khu được tổ chức cục xây dựng kinh tế; các quân chủng, binh chủng và tỉnh có lực lượng chuyên trách xây dựng kinh tế được tổ chức phòng hoặc ban xây dựng kinh tế. Lực lượng chuyên trách xây dựng kinh tế của toàn quân đến cuối năm 1976 được tổ chức thành 30 đoàn tương đương sư đoàn và 241 đoàn tương đương trung đoàn trực thuộc các quân khu, Quân chủng Hải quân, Tổng cục Hậu cần và Tổng cục Xây dựng kinh tế. Các đơn vị xây dựng kinh tế của quân đội khẩn trương và đẩy mạnh triển khai thực hiện các nhiệm vụ xây dựng kinh tế do Chính phủ giao trong kế hoạch nhà nước 5 năm (1976-1980):

1- Xây dựng các khu kinh tế nông nghiệp với diện tích 40 vạn hécta, gồm các khu chuyên canh cây công nghiệp, cây lương thực ở Hà Tiên, Đồng Tháp Mười, miền Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và Thuận Hải.
2- Trồng rừng, khai thác gỗ, kinh doanh tổng hợp về lâm nghiệp ở Gia Nghĩa, Kông Hà Nừng, nam Long Đại, tây Nghệ An, sông Đà, khu nguyên liệu giấy Hàm Yên - Bắc Quang, khu lâm nghiệp Hắc Xam ở miền núi phía Tây Bắc.
3- Làm đường sắt Thống nhất đoạn từ Minh Cầm đến Tiên An thuộc Quảng Bình - Quảng Trị, tiếp tục làm
đường ở phía nam Trường Sơn và giúp Lào làm các đường số 7, 8, 9.
4- Xây dựng công trình công nghiệp và dân dụng ở mỏ apatít Lào Cai, khu mỏ Quảng Ninh, thuỷ điện Hoà Bình, khu nhà ở tại Xuân Mai và Hà Nội.
5- Sản xuất vật liệu xây dựng.
6- Đánh bắt và nuôi trồng hải sản, kết hợp với bảo vệ vùng biển, nuôi tôm xuất khẩu ở Năm Căn.

Trong những năm đầu Tổ quốc thống nhất, trên cơ sở phân tích sâu sắc đặc điểm tình hình quốc tế, khu vực và trong nước, Đảng ta đã đề ra đường lối cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, tổ chức và lãnh đạo toàn Đảng, toàn dân, toàn quân khẩn trương chấn chỉnh tổ chức biên chế, triển khai thế bố trí lực lượng trên các địa bàn chiến lược, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân; đồng thời tham gia xây dựng kinh tế đất nước, kết hợp kinh tế với quốc phòng, tạo cơ sở để tiếp tục phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong những năm tiếp theo, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.

Công cuộc xây dựng nền quốc phòng toàn dân, lực lượng vũ trang và quân đội nhân dân trong bước khởi đầu sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa trên cả nước đã đạt được những kết quả quan trọng. Nền quốc phòng toàn dân được xây dựng trên cơ sở nền tảng của chế độ xã hội chủ nghĩa ưu việt. Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân phát huy quyền làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội, không ngừng khắc phục khó khăn, nâng cao ý thức trách nhiệm và nỗ lực xây dựng nền quốc phòng toàn dân và lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân. Thành tựu xây dựng đất nước trong những năm đầu Tổ quốc thống nhất đã đạt được trên các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, kinh tế, văn hoá, xã hội, quân sự, quốc phòng, an ninh đã tạo nên những tiềm năng mới cho đất nước. Tiềm lực quân sự, quốc phòng, sức mạnh tổng hợp, toà diện của nền quốc phòng toàn dân được nâng cao, gắn liền với sự phát triển của đất nước.

Chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân được nâng cao, đáp ứng vai trò làm lực lượng nòng cốt của nền quốc phòng toàn dân, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước. Quân đội nhân dân đã tiến hành kiện toàn, củng cố tổ chức biên chế, điều chỉnh thế bố trí chiến lược, tăng cường phòng thủ đất nước, xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, hiện đại, thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ quân sự cần kíp trước mắt, nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; đồng thời tham gia xây dựng kinh tế, kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế, góp phần xây dựng đất nước.

Công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong những năm đầu đất nước thống nhất đã để lại những bài học kinh nghiệm sâu sắc. Trên lĩnh vực quân sự - quốc phòng, việc quán triệt đường lối và nhiệm vụ cách mạng, đường lối và nhiệm vụ quân sự, nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân và lực lượng vũ trang nhân dân trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhân dân và lực lượng vũ trang còn chưa sâu sắc, chưa theo kịp với sự phát triển nhanh chóng của tình hình cách mạng. Sự chuyển hướng nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân của các cấp, các bộ, ban, ngành có mặt còn chậm. Việc kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế trên quy mô cả nước và trên mỗi vùng, miền, địa phương theo kế hoạch thống nhất còn gặp nhiều khó khăn, chưa tạo được sự phát triển đồng đều trong toàn quốc. Nhiệm vụ xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân từ trạng thái thời chiến chuyển sang thời bình còn nhiều vấn đề cần phải tiếp tục nghiên cứu, giải quyết mới đáp ứng kịp thời yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phát huy những thành tựu bước đầu đạt được, quân và dân cả nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, đẩy mạnh xây dựng đất nước về mọi mặt, trong đó tiếp tục củng cố nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân theo hướng chính quy, hiện đại; đồng thời tạo ra thế và lực mới cho quân và dân ta tiến hành cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.