Nhìn lại những thập niên gần đây, hàng loạt rủi ro, hiểm họa liên tiếp diễn ra trên không gian mạng đã khiến công tác bảo vệ an ninh mạng trở thành một nhiệm vụ cấp thiết tại hầu hết các quốc gia trên toàn thế giới. Trong đó, xây dựng hệ thống pháp luật về an ninh mạng có ý nghĩa quan trọng, nhằm bảo đảm việc thực thi các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý hành vi, sự cố xâm phạm an ninh mạng.

Theo thống kê hiện tại của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), có tới 156 quốc gia trên toàn thế giới đã ban hành văn bản pháp luật mang nội dung chống tội phạm mạng. Điều này diễn ra trong bối cảnh hoạt động phạm tội trên không gian mạng có diễn biến phức tạp: gia tăng về số vụ, thủ đoạn tinh vi, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, ảnh hưởng đến tư tưởng, văn hóa, xã hội tại nhiều nước.

Nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của không gian mạng và vai trò của an ninh mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã kịp thời đưa ra những chủ trương lớn về vấn đề này thể hiện qua:

• Nghị quyết số 13-NQ/TW, ngày 16/01/2012, Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) Về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020;
• Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 25/10/2013, Hội nghị Trung ương 8 (Khóa XI) Về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới;  
• Chỉ thị số 28-CT/TW ngày 16/9/2013 của Ban Bí thư Về tăng cường công tác đảm bảo an toàn thông tin mạng;
• Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 25/12/2013 của Bộ Chính trị về phát triển và tăng cường quản lý báo chí điện tử, mạng xã hội và các loại hình truyền thông khác trên mạng internet;
• Chỉ thị số 46-CT/TW ngày 22/6/2015 của Bộ Chính trị Về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với công tác bảo đảm an ninh, trật tự trong tình hình mới...

Như vậy, Đảng ta đã nghiêm túc nhận định cần nâng cao năng lực làm chủ công nghệ và hiệu lực, hiệu quả quản lý hệ thống hạ tầng thông tin, nội dung thông tin phục vụ lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của Đảng, Nhà nước; đáp ứng yêu cầu cung cấp, trao đổi thông tin của xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh; bảo đảm an toàn, an ninh thông tin, chủ quyền quốc gia về không gian mạng. Những nghị quyết, chỉ thị nêu trên là cơ sở vững chắc để Nhà nước Việt Nam xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật về an ninh mạng.

Có thể thấy rằng Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước và Bộ luật Hình sự 2015 đã hợp thành hệ thống pháp luật tương đối hoàn chỉnh về an ninh mạng, cung cấp cơ sở pháp lý giúp lực lượng chức năng thực thi nhiệm vụ trên không gian mạng.

Trong đó, Luật An ninh mạng giữ vai trò then chốt khi đã nêu ra những quy định cơ bản về bảo vệ an ninh mạng đối với hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia; phòng ngừa, xử lý hành vi xâm phạm an ninh mạng; triển khai hoạt động bảo vệ an ninh mạng và quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Không chỉ vậy, Luật An ninh mạng còn bổ sung quy định pháp luật trong một số lĩnh vực như: Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng (Điều 29). Theo đó, trẻ em có quyền được bảo vệ, tiếp cận thông tin, tham gia hoạt động xã hội, vui chơi, giải trí, giữ bí mật cá nhân, đời sống riêng tư và các quyền khác khi tham gia trên không gian mạng (khoản 1 Điều 29).

Xét thấy bảo vệ an ninh mạng là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, Luật An ninh mạng đã chỉ rõ trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân khi sử dụng không gian mạng.

Thông qua đó, yêu cầu các tập đoàn cung cấp dịch vụ mạng xã hội, nền tảng giải trí xuyên quốc gia phải cảnh báo khả năng mất an ninh mạng trong việc sử dụng dịch vụ trên không gian mạng do mình cung cấp và hướng dẫn biện pháp phòng ngừa; xây dựng phương án, giải pháp phản ứng nhanh với sự cố an ninh mạng, xử lý ngay điểm yếu, lỗ hổng bảo mật, mã độc, tấn công mạng, xâm nhập mạng và rủi ro an ninh khác; khi xảy ra sự cố an ninh mạng, ngay lập tức triển khai phương án khẩn cấp, biện pháp ứng phó thích hợp, đồng thời báo cáo với lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng; áp dụng các giải pháp kỹ thuật và các biện pháp cần thiết khác nhằm bảo đảm an ninh cho quá trình thu thập thông tin, ngăn chặn nguy cơ lộ, lọt, tổn hại hoặc mất dữ liệu; trường hợp xảy ra hoặc có nguy cơ xảy ra sự cố lộ, lọt, tổn hại hoặc mất dữ liệu thông tin người sử dụng, cần lập tức đưa ra giải pháp ứng phó, đồng thời thông báo đến người sử dụng và báo cáo với lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng; phối hợp, tạo điều kiện cho lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng trong bảo vệ an ninh mạng (điểm 1 Điều 41 Luật An ninh mạng).

Những quy định này được đưa ra trong bối cảnh các tập đoàn như Meta, Google, Tiktok chưa làm tròn cam kết, bổn phận của doanh nghiệp với người dùng Việt Nam.

Với việc hệ thống pháp luật về an ninh mạng đi vào hiệu lực, công tác bảo vệ an ninh mạng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, khả quan; qua đó từng bước đem lại một môi trường mạng an toàn, lành mạnh. Hàng loạt hành vi tội phạm mạng, tấn công mạng, gián điệp mạng, sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để vi phạm pháp luật, đã bị cơ quan chức năng phát hiện, tiến hành khởi tố, xét xử, phạt hành chính. Hàng nghìn nội dung xấu, độc trên các nền tảng mạng xã hội đã bị chặn, gỡ bỏ, hạn chế truy cập.

Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới như Meta, Google, Apple) đã phần nào tuân thủ pháp luật Việt Nam khi tiến hành một số biện pháp kiểm soát, hạn chế, ngăn chặn, gỡ bỏ kịp thời thông tin giả, xấu, độc hại, phản cảm trên mạng xã hội; thông tin lừa đảo, đánh bạc, quảng cáo không đúng sự thật, thông tin gây mất an ninh, trật tự, an toàn xã hội, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân; thông tin độc hại đối với trẻ em.

Tuy nhiên, một số định nghĩa, điều, khoản trong Luật An ninh mạng vẫn chưa rõ ràng, cụ thể, gây khó khăn cho lực lượng chức năng trong việc thực thi bảo vệ an ninh trên không gian mạng. Chính vì vậy, ngày 15/8 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 53/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật An ninh mạng. Trong đó, chính thức giao Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao thuộc Bộ Công an; Cục Bảo vệ an ninh quân đội, Tổng cục Chính trị và Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng thuộc Bộ Quốc phòng là lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng (khoản 9, Điều 2). Nghị định đã đưa ra trình tự, thủ tục áp dụng một số biện pháp bảo vệ an ninh mạng và phương thức triển khai một số hoạt động bảo vệ an ninh mạng trong cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị ở trung ương và địa phương.

Những nội dung mới của Nghị định số 53/2022/NĐ-CP đã làm sáng, rõ các biện pháp cụ thể với trường hợp phải xóa bỏ thông tin trái pháp luật hoặc thông tin sai sự thật trên không gian mạng; nêu ra trình tự, thủ tục thu thập dữ liệu điện tử liên quan đến hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội trên không gian mạng. Đồng thời, những điều, khoản hướng dẫn của Nghị định này đã tiếp tục bác bỏ những luận điệu xuyên tạc của một số cá nhân, tổ chức thiếu thiện chí về hoạt động bảo vệ an ninh trên không gian mạng của Nhà nước Việt Nam.

Thật vậy, sự hoàn thiện của pháp luật về an ninh mạng nói chung, Luật An ninh mạng nói riêng vừa là tấm lá chắn vững chắc bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, vừa là hành lang pháp lý hữu hiệu bảo đảm quyền con người, quyền công dân trước sự đe dọa của loại hình tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Trên cơ sở pháp lý của hệ thống pháp luật về an ninh mạng, cơ quan công an đã điều tra, xử lý rất nhiều vụ án ăn cắp, mua bán, sử dụng trái phép tài khoản, dữ liệu cá nhân. Điển hình ngày 29/10/2021, Công an tỉnh Hải Dương đã bắt giữ Nguyễn Văn Khiết để điều tra về hành vi thu thập, bán khoảng 15 triệu thông tin cá nhân khách hàng, thu lợi bất chính hơn 500 triệu đồng. Ngày 15/1/2022, Công an tỉnh Thừa Thiên Huế đã triệt phá đường dây mua bán trái phép 6,2 triệu dữ liệu dữ liệu, thông tin cá nhân.

Trước vấn nạn mua bán trái phép tài khoản, dữ liệu cá nhân như hiện nay, Bộ Công an đã soạn thảo và trình Chính phủ dự thảo Nghị định quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, đề xuất Chính phủ xây dựng luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Khi những dự thảo này được hoàn thiện và thông qua, vấn đề an ninh mạng tại Việt Nam chắc chắn sẽ đạt được những bước tiến mới.

Không dừng lại ở đó, pháp luật về an ninh mạng còn thúc đẩy sự phát triển của quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí khi trực tiếp phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý các nguồn tin giả, tin sai sự thật, ngôn từ gây thù ghét...

Ngày 11/8, trả lời về việc thông tin xấu độc hiện nay chủ yếu trên các nền tảng xuyên biên giới, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết các nền tảng như Facebook, Youtube đã nâng tỷ lệ đáp ứng yêu cầu của các cơ quan nhà nước từ dưới 20% năm 2018 lên 90 đến 95% hiện nay.

Môi trường mạng an toàn, lành mạnh tại Việt Nam hiện nay đã tạo điều kiện thuận lợi cho một số cơ quan báo chí, truyền hình chính thống, uy tín của đất nước có thể cạnh tranh sòng phẳng với mạng xã hội. Số lượng người theo dõi, thường xuyên cập nhật tin tức từ hệ thống tài khoản chính thức thuộc Báo Nhân Dân, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Cổng thông tin điện tử Chính phủ là minh chứng nói lên tất cả.

Ngày xuất bản: 15/11/2022
Tổ chức thực hiện: PHONG ĐIỆP - TRƯỜNG SƠN
Nội dung: HẢI ĐĂNG
Trình bày: HOÀNG HÀ