Để hoàn thành thành trách nhiệm chính là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, chức năng, nhiệm vụ và biện pháp triển khai của Hội đồng Bảo an được quy định chi tiết tại các Chương VI, VII, VIII của Hiến chương Liên hợp quốc như sau:

-  Kêu gọi các bên liên quan giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình (Điều 33); đưa ra các khuyến nghị cách thức giải quyết nếu các bên đồng ý (Điều 38);

- Điều tra các tranh chấp, tình huống để xác định có đe dọa hòa bình, an ninh quốc tế hay không (Điều 34);

- Xác định các mối đe dọa hòa bình, phá vỡ hòa bình và hành động xâm lược (Điều 39);

- Đưa ra các biện pháp tạm thời nhằm ngăn chặn tình hình diễn biến xấu đi (Điều 40);

- Trong trường hợp có đe dọa, xâm phạm hòa bình hay hành động xâm lược, Hội đồng Bảo an có thể sử dụng biện pháp cưỡng chế nhằm duy trì hoặc khôi phục hòa bình và an ninh quốc tế (Điều 41). Các biện pháp này có thể bao gồm lệnh trừng phạt hoặc áp dụng hành động quân sự. Lệnh trừng phạt có thể áp dụng đối với cá nhân, tổ chức hoặc công ty, hạn chế thương mại đối với một số lĩnh vực hoặc hàng hóa, cấm vận vũ khí, giao dịch tài chính, hạn chế ngoại giao, vận tải, hàng không...

Trường hợp các biện pháp hòa giải và trừng phạt không thành công, Hội đồng Bảo an có thể áp dụng hành động quân sự theo Chương VII. Hành động quân sự được chia thành 2 loại chính, gồm các hoạt động gìn giữ hòa bình do Liên hợp quốc triển khai và các hoạt động quân sự được Liên hợp quốc cho phép và được triển khai bởi bên thứ ba.

- Quyết định triển khai các hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc: Tuy không được quy định trong Hiến chương Liên hợp quốc, hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đã trở thành công cụ được Hội đồng Bảo an sử dụng thường xuyên nhằm duy trì và khôi phục hòa bình an ninh quốc tế.

- Điều phối các hoạt động duy trì hòa bình thông qua các dàn xếp khu vực và hợp tác với các tổ chức khu vực (Chương 8 Hiến chương Liên hợp quốc);

- Khuyến nghị Đại hội đồng Liên hợp quốc về việc bầu Tổng thư ký Liên hợp quốc (Điều 97), bầu Thẩm phán Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) và xem xét đơn xin gia nhập Liên hợp quốc của các nước.