ĐỂ HOA NỞ GIỮA BIỂN

Tháng 2/1989, Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro thành lập Ban Dự án DK1. Trong đó ông Ngô Thường San, Phó Tổng giám đốc được cử làm Trưởng ban chỉ đạo; ông Lê Quang Trung, Bí thư Ðảng ủy, Phó ban chỉ đạo; ông Trần Sỹ Phiệt, Trưởng phòng Viện NIPI, Phó Ban Điều phối; ông Nguyễn Trọng Nhưng, Phó Giám đốc Cục Xây lắp, Phó ban Chỉ đạo, phụ trách thi công; ông Ðặng Hữu Quý, Phó chánh kỹ sư Viện NIPI, Chủ nhiệm Thiết kế công trình; ông Lâm Quang Chiến, Trưởng phòng Viện NIPI, Trưởng ban Khảo sát; ông Trần Thanh Quang, Trưởng phòng Cục Xây lắp, Phó ban Thi công ngoài biển và ông Nguyễn Văn Thạc, Phó giám đốc Cục Vận tải Biển làm Phó ban Tàu thuyền thi công ngoài biển.

“Ba ngày ba đêm từ Vũng Tàu ra bãi Tư Chính, những con người mang trọng trách khảo sát không ngủ được. Ban ngày cũng như ban đêm, đều ngồi với nhau bàn về phương án, bàn về trường hợp”, ông Đặng Hữu Quý nhớ lại.  Ông Hữu Quý nhận nhiệm vụ khi chưa hề có trong tay một công trình nào tương tự để tham khảo.  Mặc dù ông luôn trấn an mọi người: “đừng lo lắng”, nhưng trong lòng ông lại vô cùng ngổn ngang. Ra đến biển, ông Quý mất ăn mất ngủ.  “Tôi cũng đã tham gia thiết kế các giàn khoan khai thác thăm dò dầu khí của mỏ Bạch Hổ từ 1985-1989, cũng có ít nhiều kinh nghiệm về thiết kế giàn, có thể xây dựng khu vực ngoài thềm lục địa Việt Nam. Tuy nhiên, khu vực Tư Chính Vũng Mây có đặc thù riêng, mà ở trên thế giới chưa có tiền lệ, chưa có nơi nào xây dựng công trình như thế để mình học hỏi, kể cả những tài liệu nước ngoài”.

Thiết kế một công trình trên nền đá san hô là nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp, và đầy thách thức, ngay cả với một người Việt Nam duy nhất học về giàn khoan biển như ông Quý thời đó.  Khu vực thềm lục địa phía nam là khu vực bão tố, có những rãnh nước tự nhiên, tạo ra những bãi nhô san hô, trên một cái thềm có độ sâu từ 500-1.500m.  “Khi đó Vietsovpetro đã cử hai tàu trực tiếp ra ngoài hiện trường để thực hiện công tác khảo sát. Đầu tiên chúng tôi khoanh vùng toàn bộ khu vực của Tư Chính, tìm xem khu vực nào có mặt bằng khả dĩ để đặt công trình, vì ở đấy có độ sâu từ 14m đến 200m. Còn khu vực ngoài xa hơn, bãi này rộng khoảng 15km và dài khoảng 50km, ngoài khu vực đó là những vực rất sâu, 500m-1.500m”, kỹ sư Quý kể lại.

Sau chuyến khảo sát, những vị trí tọa độ theo tính toán trên bờ ban đầu phải thay đổi: “Chúng tôi thấy những tọa độ này lại gần những rãnh sâu, tạo ra những luồng hải lưu tác động rất mạnh đến công trình, có nguy cơ làm mất sự ổn định của công trình, nên chúng tôi phải tìm những khu vực khác, cách đấy vài trăm mét, tìm một mặt phẳng, khu vực đó sâu 16m, tương đối bằng phẳng có thể xây dựng được. Chúng tôi đo đạc những số liệu khí tượng thủy văn, tức người ta phải đo dòng chảy, sóng, độ mặn của nước để xem mức độ ăn mòn. Sau đó chúng tôi phải khoan xuống đấy để lấy những mẫu san hô đó lên, tìm khả năng chịu lực của nó, tính toán đưa ra phương án nào khả dĩ nhất để có thể ổn định công trình trên nền san hô như vậy”.

Ở nhà giàn đầu tiên, theo thiết kế ban đầu đơn vị thi công sẽ đóng cọc sắt sâu xuống 8m vào nền san hô. Nhưng đến cái cọc thứ 4, mới đóng được 4m thì cọc sắt bị gãy. Dùng búa nặng hơn nữa lồng cọc vào đóng tiếp cọc cũng gãy. Sau cùng, ông Trần Thanh Quang đã đưa ra một phương án, lồng vào trong cọc rỗng một cái dầm sắt dầy, lồng vào bên trong lồng, hàn lại và tiếp tục đóng. Đây là một sáng kiến bất ngờ nhưng lại rất hiệu quả và thành công.

50 con người ròng rã trên biển 50 ngày, để sau đó hoàn thành ngôi nhà đầu tiên: ngôi nhà hình lục lăng như một đài hoa sen giữa thềm lục địa. Ngôi nhà DK1/1 bãi Tư Chính-Vũng Mây đã hình thành như thế. Lý giải cho việc chọn lựa hình lục lăng, kỹ sư Quý nói ngoài các vấn đề kỹ thuật, “Khi bác Đào Đình Luyện (Thượng tướng Đào Đình Luyện - Thứ trưởng Quốc phòng, Tổng tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 1991-1995 - PV) kể về các liệt sĩ trên đảo Gạc Ma ở quần đảo Trường Sa, chúng tôi rất xúc động. Và tôi nghĩ rằng để tưởng nhớ, để vinh danh những anh hùng liệt sĩ như thế thì công trình này của chúng tôi phải là công trình mang ý nghĩa về nhân văn. Vì vậy chúng tôi phải thiết kế làm sao như một bông hoa mãi mãi nở giữa trùng khơi, tưởng nhớ đến các anh hùng liệt sĩ đó”.

Sau khu vực Tư Chính, những nhà giàn khác lần lượt được dựng lên. Từ năm 2010, thế hệ nhà giàn thứ 3 bắt đầu được xây dựng. Ngoài kết cấu theo mẫu giàn khoan nước sâu, có chân kiềng vững chãi hơn thì ưu điểm lớn là nhà mới rộng gấp ba và cao hơn so với nhà giàn cũ. Hiện nay, chúng ta có 15 nhà giàn trên toàn bộ vùng thềm lục địa phía nam. 14/15 nhà đã có nhà mới.

CHONG MẮT TRONG BÃO BIỂN

Đại tá Nguyễn Quý cũng kể, ngay cả khi nhà giàn hoàn thành, về lại thành phố khi đã nghỉ hưu, ông cũng chưa từng quên những ngày tháng rong ruổi trên biển. Lần nhớ nhất của ông là khi xây dựng nhà 1/6 bãi cạn Quế Đường năm 1991. Nhà giàn 1/6 cũng là nhà giàn duy nhất đặt Trạm Khí tượng hải văn tại thềm lục địa phía Nam. “Khi mới đóng cọc xong thì sóng gió nổi lên, tàu nghiêng. Lúc đó tàu đề nghị rút quân, đưa các cán bộ khí tượng sơ tán”, ông Quý nhớ lại.

Với đại tá Quý, đó là một cuộc giằng co căng như dây đàn: “Rời nhà giàn hay không, rời thì bảo đảm an toàn, nhưng nếu bão không qua, mà giàn đã hoàn thành, tàu lạ ngang qua đổ bộ thì mình có tội to lắm, thế là mất nước”. Trên giàn lúc đó không chỉ có bộ đội hải quân, lính công binh, mà còn cả các thành viên trạm Khí tượng hải văn, tất cả đều chờ lệnh ông. Họ nói tin ông. Quyết định cuối cùng của ông Quý là bám nhà giàn tới cùng. “Một phần vì tham khảo dự báo của trạm khí tượng hải văn, một phần mình dùng kinh nghiệm bao nhiêu năm nhận định, rồi cả tham khảo quyết tâm của các anh em, mình quyết định không rời giàn”. Suốt cả đêm đó, những người bám trụ nhà giàn đã không thể nhắm mắt phút nào, cứ nhìn lên trời, về hướng cơn bão có thể đến. Cơn bão quét qua nhẹ hơn dự kiến. Và Quế Đường vẫn hiên ngang trên biển Đông.

Chuẩn đô đốc Phạm Khắc Lượng cũng kể  năm 2017 là năm đầu tiên thế hệ nhà giàn thứ 3 được thử lửa với cơn bão Tembin vào tháng 12. Suốt đêm cao điểm của bão, ông Lượng ở Sở chỉ huy Vùng 2 Hải quân, gọi cho từng nhà giàn hỏi tình hình. “Có rời giàn không, động viên anh em thế nào, đều là những quyết định phải nâng lên đặt xuống”, ông Lượng nhớ lại. Cơn bão như trêu đùa, đi lên xuống, lần lượt quét qua đủ 15 nhà giàn không chừa cái nào. Cả đêm đó, điện thoại không rời tay vị tư lệnh. “Bão đến đâu mình gọi từng nhà tới đấy. Thức trắng suốt một đêm. Nhưng cánh ngoài đó họ cứng, mình cũng yên tâm nhiều”, ông Lượng kể.

Cũng trong cơn bão Tembin, trung tá Dương Văn Hoan, khi đó là Chỉ huy trưởng nhà giàn D/21 bãi cạn Ba Kè, cũng thức trắng.  “Bão qua Ba Kè rồi tới Tư Chính, tâm bão ở Phúc Nguyên. Mình cũng gọi cho các anh em trên các nhà giàn hỏi tình hình rồi động viên nhau. Năm đó hai cơn bão 16-17 nối nhau, đều mạnh”, anh Hoan kể. Anh Hoan dặn anh em đặt một chậu nước ở chính giữa nhà giàn cũ. Chậu nước không xê dịch, sàn gỗ không ướt, tức là nhà vẫn vững. Nếu có dấu hiệu rung lắc, anh em phải chuẩn bị sơ tán.

Trung tá Dương Văn Hoan không phải là con người xa lạ với các cơn bão.  Anh Hoan từng là một trong 6 người lính lênh đênh trên biển suốt 10 tiếng khi nhà giàn Phúc Nguyên 2A 1/6 đổ đêm 13/12/1998. Cơn bão Faith năm đó đã cuốn vào lòng biển 3 người đồng đội của anh Hoan. Sáu người còn lại, trong đó có anh Hoan, bám trên xuống cứu sinh, lênh đênh hơn 10 tiếng và được đồng đội tìm thấy khi trên người mọi vật dụng cứu nạn lần lượt bị sóng đánh hết.

Đã từng qua bao mùa bão, nhưng anh Hoan bảo mình là người của biển, thêm cơn bão Tembin 2017 cũng chỉ là thêm 1 lần kinh nghiệm. Anh hiểu mình cần chuẩn bị gì. Năm 1998 lênh đênh giữa cơn bão còn chẳng làm nao núng, thì thêm chục năm nữa, sóng gió đã tôi luyện thêm biết bao nhiêu tinh thần của người lính hải quân!

Bước chân ra đến biển, tất cả đều hiểu họ sẽ phải đối mặt với những đêm trắng như vậy. Nói như trung úy chuyên nghiệp Nguyễn Hữu Tôn, một trong 6 người lính trở về từ biển khơi sau đêm 13/12/1998, có bão là mình không ngủ rồi. Không chỉ để trực sẵn sàng, mà còn là để sẵn sàng hỗ trợ những con tàu ngư dân chạy qua chạy lại mỗi khi cần.

35 NĂM NỞ HOA GIỮA THỀM LỤC ĐỊA

Kỳ 1: Lật trang sử về một hải đội Bắc Hải

Kỳ 2: Những đêm không ngủ

Kỳ 3: Trái tim người lính

Kỳ 4: Bay qua Biển Đông

Ngày xuất bản: 9/7/2024
Nội dung: MAI VÂN DUNG
Ảnh: HOÀNG CÔNG MINH, NGA TRẦN, PHƯƠNG MAI
Trình bày: NGÔ HƯƠNG

Bài viết có sử dụng tư liệu do Tiểu đoàn DK1, Vùng 2 Hải quân cung cấp; ghi chép của Đại tá Nguyễn Quý (nguyên Cục trưởng Cục Kỹ thuật - Bộ Tư lệnh Công Binh, nguyên Trưởng ban Xây dựng DK1 giai đoạn 1990-1996); hồi ký của kỹ sư Đặng Hữu Quý, Chủ nhiệm thiết kế công trình nhà giàn DK1/1.

Bản dịch Phủ biên tạp lục, Đại Nam thực lục tiền biên, Đại Nam thực lục từ Viện Nghiên cứu Hán Nôm và Trang Biên giới Lãnh thổ - Bộ Ngoại giao